Wprowadzenie

Myszka to nadal najpopularniejsze urządzenie peryferyjne używane w parze z komputerem lub laptopem. W środowisku biurowym często stanowi wręcz standardowy element wyposażenia, co potwierdza wiele różnych badań. Ankieta przeprowadzona w 2014 roku przez magazyn The Atlantic wśród 300 osób wykazała, że ponad 75% z nich użyło myszki w ciągu ostatniego tygodnia.

Skoro więc korzystamy z myszki regularnie, powinna nam umożliwiać wygodną, bezpieczną dla zdrowia pracę z komputerem. Na rynku dostępne są najróżniejsze rodzaje myszek, a wśród nich wiele modeli ergonomicznych, np. pionowych. W obliczu tak dużego wyboru użytkownik staje przed dylematem: jaką myszkę wybrać?

W tym artykule przyjrzymy się wpływowi, jaki ma ergonomiczna myszka na nasze zdrowie i wydajność. Najpierw przedstawimy unijne przepisy dotyczące pracy z myszką, a następnie zajmiemy się jej skutkami dla zdrowia i wydajności oraz omówimy alternatywne rozwiązania. Na zakończenie podpowiemy, jak wybrać ergonomiczną myszkę najlepiej dopasowaną do naszych potrzeb.

 

Normy i przepisy

Zgodnie z unijnymi przepisami ekran i klawiatura nie mogą być wbudowane w jedno urządzenie. W przypadku komputerów stacjonarnych i terminali komputerowych typu thin client monitor i klawiatura stanowią oddzielne elementy, a więc spełniają te wymagania.

Inaczej ma się sprawa w przypadku laptopów, w których ekran i klawiatura są częścią jednego urządzenia. Aby spełnić wymagania unijne, trzeba więc korzystać z oddzielnej klawiatury. Konieczna jest także podstawka na laptopa, która umożliwi swobodną regulację położenia ekranu. Touchpad laptopa znajduje się między ekranem a klawiaturą i jest wyjątkowo niewygodny w obsłudze, ponieważ nie pozwala na zmianę pozycji. W takiej sytuacji logicznym rozwiązaniem jest zewnętrzna myszka, która jest lepsza zarówno z punktu widzenia przepisów, jak i wygody użytkownika.

Wpływ na zdrowie

Korzystanie z myszki przez dłuższy okres czasu może prowadzić do bólu ramion, przedramion i dłoni (Chang, et al., 2007; Andersen, et al., 2008). Ergonomiczna myszka pomaga walczyć z tym zjawiskiem i zapewnia większy komfort użytkownika.

 

Nadwyrężenie dłoni, nadgarstka i przedramienia

Pozycja, jaką przyjmują dłoń, nadgarstek i przedramię podczas pracy z tradycyjną myszką jest wyjątkowo niekorzystna i powoduje następujące obciążenia:

 

1. Pronacja (rotacja wewnętrzna)

Przedramię ustawione jest w pronacji, gdy wnętrze dłoni jest obrócone do wewnątrz w stosunku do pozycji neutralnej (a więc do dołu).

 

Supinacja	Pozycja neutralna	Pronacja

 

Ruch ten powoduje, że kości przedramienia i przyczepione do nich mięśnie krzyżują się (jak pokazano na rysunku poniżej), co powoduje zwiększone napięcie mięśniowe.

 

2. Wyprost nadgarstka

Położenie dłoni na myszce o standardowej wysokości wymaga wygięcia nadgarstka do tyłu – ruch ten znany jest jako wyprost nadgarstka. Ponadto użytkownik musi unieść palec wskazujący za każdym razem, gdy chce kliknąć klawisz myszy, co zwiększa obciążenie w okolicy nadgarstka.

 

3. Skręt kości łokciowej i promieniowej

Najczęściej spotykany sposób trzymania tradycyjnej myszki powoduje skręt kości łokciowej – oznacza to, że dłoń jest przekrzywiona w kierunku małego palca. Tymczasem możliwość skrętu kości promieniowej (czyli skrętu dłoni w kierunku kciuka) jest duża bardziej ograniczona. W efekcie podczas korzystania z myszki dłoń jest z reguły skierowana w prawo, a nadgarstek rzadko znajduje się w pozycji neutralnej, co z czasem prowadzi do jego nadwyrężenia.

 

 

Rodzaje ergonomicznych myszek

Na rynku dostępnych jest wiele modeli ergonomicznych myszek zwiększających komfort użytkownika. Trzy opisane poniżej myszki w różnym stopniu ograniczają także pronację, wyprost nadgarstka i skręt kości łokciowej.

 

Myszki umieszczane centralnie: touchpad i roller bar

Główną zaletą myszek ustawianych pośrodku biurka jest to, że znajdują się bezpośrednio przed użytkownikiem, pomiędzy nim a klawiaturą. Pozwala to zmniejszyć nadwyrężenie mięśni ramienia w porównaniu z tradycyjnymi myszkami umieszczanymi z boku. Wynika to z tego, że w przypadku myszki umieszczonej centralnie ramię użytkownika nie musi być wykręcone do zewnątrz (Lin, et al., 2014).

Ponadto myszki umieszczane centralnie nie zmuszają mięśni przedramion do pracy w takim stopniu, jak myszki tradycyjne (Lin, et al., 2014). Powody są dwa: po pierwsze, tradycyjna myszka pociąga za sobą wyprost nadgarstka. Po drugie, użytkownik musi wyciągać palce, aby kliknąć klawisz myszy. Myszka umieszczana centralnie pozwala uniknąć takiej pozycji i w efekcie ogranicza nadwyrężenie mięśni.

 

Tablet piórkowy i myszki precyzyjne

Niektóre myszki, np. piórkowe, trzyma się w dłoni. W takim przypadku palce są zazwyczaj zwinięte pod kątem (jak podczas trzymania zwykłego długopisu), ale wygięcie nadgarstka do tyłu jest mniejsze, jak pokazano na obrazku poniżej.

Myszki piórkowe i inne myszki precyzyjne mają więc podobne zalety, co myszki umieszczane centralnie. Oprócz tego myszka precyzyjna może ograniczyć nadwyrężenie przedramion, ponieważ redukuje wyprost nadgarstka (Kotani & Horii, 2003; Ulmann, et al., 2003). Natomiast z punktu widzenia nadwyrężenia ramion nie ma znacznej różnicy – myszki precyzyjne umieszcza się obok klawiatury, dokładnie tak, jak myszki tradycyjne (Müller, et al., 2010; Kotani & Horii, 2003).

 

Myszki pionowe

Podczas pracy z myszkami pionowymi dłoń użytkownika układa się w pozycji, w jakiej daje się uścisk dłoni. Takie położenie zapobiega nadmiernemu wygięciu nadgarstka w bok oraz skręceniu przedramienia do wewnątrz. Innymi słowy, pionowa myszka redukuje skręt kości łokciowej i pronację (Schmid, et al. 2015). Dzięki temu mięśnie przedramienia pracują i męczą się mniej niż w przypadku tradycyjnej myszki (Quemelo & Vieira, 2013).

Badania wykazały, że korzystanie z pionowego joysticka gwarantuje szybsze ustąpienie objawów takich jak bóle przedramion, nadgarstka i dłoni (Aarås, et al., 2001). Póki co nie przeprowadzono jednak żadnych badań, które pozwoliłyby stwierdzić, czy myszki pionowe mają taki sam efekt.

 

Położenie myszki

Pozycja przyjmowana przez użytkownika zależy nie tylko od kształtu myszki i sposób poruszania nią, ale także od jej miejsca na biurku.

Tradycyjne, pełnowymiarowe klawiatury z reguły mają wbudowaną klawiaturę numeryczną, która znacznie zwiększa ich szerokość. Tymczasem większość użytkowników korzysta z niej bardzo rzadko albo wręcz w ogóle. Długa klawiatura uniemożliwia umieszczenie myszki na jednej linii z ramieniem, przez co negatywnie wpływa na postawę użytkownika w czasie pracy. Klawiatura kompaktowa niezawierająca klawiatury numerycznej pozwala zmniejszyć odległość dłoni do myszki i tym samym ogranicza nadwyrężenie ramienia i przedramienia, umożliwiając przyjęcie dobrej pozycji.

 

Alternatywne rozwiązania

Korzystanie z myszki nie zawsze stanowi najwydajniejszy sposób pracy na komputerze. I tak na przykład skróty klawiszowe pozwalają wykonywać różne zadania o średnio 30% szybciej (Lane, et al., 2005 / Tak, 2007). Okazuje się również, że częstsze używanie skrótów klawiszowych może poprawić komfort pracy (Blok, et al., 2008). Jest to więc dobry sposób, aby ograniczyć korzystanie z myszki i pracować wydajniej.

Badania wykazały, że przeciętny użytkownik pracujący na komputerze spędza 53% tego czasu używając myszki (Umker, et al., 2011). Skrócenie czasu pracy z myszką o połowę pozwoliłoby zaoszczędzić nawet 20 minut dziennie. Obecność myszki pozostaje jednak niezbędna – bez niej nie dałoby się używać wielu nowych programów i aplikacji, które nie mają skrótów klawiszowych.

 

Wpływ na wydajność

Badania wykazały, że myszka do laptopa gwarantuje lepszą wydajność (Sommerich, et al., 2002). Wymiana myszki tradycyjnej na ergonomiczną znacznie poprawi komfort pracy, ale jednocześnie zmniejszy wydajność. Choć więc ergonomiczna myszka jest zdrowsza dla użytkownika, nie pozwala pracować tak szybko, jak myszka tradycyjna.

Scott Mackenzie z Uniwersytetu York w Kanadzie udowodnił, że myszka ergonomiczna jest wolniejsza od tradycyjnej. Osoby badane zostały poproszone o wielokrotne powtarzanie tych samych czynności za pomocą różnych rodzajów myszek. Choć prędkość pracy z touchpadem i joystickiem poprawiła się w miarę jak osoby badane nabrały wprawy, najlepsze wyniki osiągnięto przy użyciu myszek tradycyjnych, jak widać na wykresie poniżej (Mackenzie, et al., 2001).

Wykres nr 1: Czas potrzebny do wykonania danej czynności przy użyciu różnych rodzajów myszek.

Źródło: Mackenzie, et al., 2001.

 

Wpływ ergonomicznych myszek na wydajność

Jak się okazuje, ergonomiczne myszki są nieco wolniejsze od tradycyjnych. Różnica w ich wydajności zależy jednak od rodzaju myszki. Potrzebujemy też trochę więcej czasu, aby w pełni przyzwyczaić się do nowego typu myszki.

 

Myszki umieszczane centralnie

Oprócz Mackenziego inni badacze także potwierdzili, że touchpad jest zdecydowanie wolniejszy od tradycyjnej myszki. Czas potrzebny na wykonanie danej czynności za pomocą touchpada różnił się w zależności od jej rodzaju, ale zawsze trwało to co najmniej o 25% dłużej (Hertzum & Hornbaek, 2010; Lee & Su, 2008). Wynika to z tego, że korzystanie z touchpada nie polega na wykonaniu tylko jednego ruchu. To samo dotyczy myszki kulkowej i myszki typu roller bar.

 

Tablet piórkowy i myszki precyzyjne

Wykonywanie operacji na tabletach piórkowych jest wolniejsze niż za pomocą tradycyjnych myszek (Müller, et al., 2010). W przypadku zadań wymagających dużej precyzji (np. przy edycji zdjęć) myszka piórkowa jest jednak szybsza (Chen, et al., 2011). Przyzwyczajenie się do pracy z piórkiem i tabletem nie zajmuje dużo czasu – wystarczy poćwiczyć jeden dzień, a wydajność będzie taka sama jak w przypadku tradycyjnej myszki (Kotani & Horii, 2003). Warto jednak zauważyć, że czynności wykonywane w ramach tego badania były ograniczone do operacji z użyciem myszki, podczas gdy codzienna praca na komputerze stanowi połączenie poruszania myszką i pisania na klawiaturze. Tymczasem podniesienie piórka zajmuje więcej czasu niż chwycenie myszki.

 

Myszki pionowe

Myszka pionowa jest od 10 do 19% wolniejsza niż myszka tradycyjna (Quemelo & Ramos Vieira, 2013; Scarlett, et al., 2005), ale szybsza od joysticka (Scarlett, et al., 2005).

 

Co wybrać, czyli praktyczny przewodnik po ergonomicznych myszkach

Przy wyborze odpowiedniej myszki trzeba wziąć pod uwagę wiele różnych czynników, m.in. to, jak będzie używana. Niektóre osoby potrzebują bardzo precyzyjnej myszki, natomiast dla innych nie będzie to miało dużego znaczenia. Istotnym czynnikiem są również osobiste preferencje użytkownika i jego wygoda.

Poniżej przedstawiamy krótki przewodnik, który ułatwi wybór odpowiedniej myszki.

	Sugestia	Redukcja obciążenia	Precyzja	Wygoda użytkownika
Myszka pionowa	Evoluent	Nadgarstki Ręce	++	++
Joystick pionowy	Anir	Nadgarstki Ręce	—	–
Myszka z precyzyjnym uchwytem	DXT	Nadgarstki Ręce	++	+
Tablet piórkowy	Office 54 Pen Tablet	Nadgarstki Ręce	+	-/+
Myszka typu roller bar	Barmouse	Nadgarstki Ręce Dłonie Ramiona	-/+	–
Myszka tradycyjna	Lasermouse design	Brak	++	++

 

Bibliografia

Aarås A, Dainoff M, Ro O, Thoresen M, ‘Can a More Neutral Position of the Forearm When Operating a Computer Mouse Reduce the Pain Level for Visual Display Unit Operators? A Prospective Epidemiological Intervention Study: Part II’, International Journal of Human-Computer Interaction. 2001; 13(1): 13–40.

Andersen JH, Harhoff M, Grimstrup S, Vilstrup I, Lassen CF, Brandt LP, Kryger AI, Overgaard E, Hansen KD, Mikkelsen S. Computer mouse use predicts acute pain but not prolonged or chronic pain in the neck and shoulder. Occup Environ Med. 2008 Feb;65(2):126-31.

Blok MM, Vink P, Van Lingen P. Implications for Health and Performance when Replacing Mouse Use with Shortcut Keys. In; Karwowski W, Slavendy G. Conference Proceedings, 2nd International Congress on Applied Human Factors and Ergonomics. AHFE 2008, 14-17 July 2008, Las Vegas, USA.

Chang CH, Amick BC 3rd, Menendez CC, Katz JN, Johnson PW, Robertson M, Dennerlein JT. Daily computer usage correlated with undergraduate students’ musculoskeletal symptoms. Am J Ind Med. 2007 Jun;50(6):481-8.

Chen JY, Seagull FJ, Nagy P, Lakhani P, Melhem ER, Siegel EL, Safdar NM. Computer input devices: neutral party or source of significant error in manual lesion segmentation? J Digit Imaging. 2011 Feb;24(1):135-41.

Dyrektywa Rady 90/270/EWG z dnia 29 maja 1990 r. w sprawie minimalnych wymagań w dziedzinie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia przy pracy z urządzeniami wyposażonymi w monitory ekranowe (piąta dyrektywa szczegółowa w rozumieniu art. 16 ust. 1 dyrektywy 87/391/EWG).

Van Eerd D, Munhall C, Irvin E, Rempel D, Brewer S, van der Beek AJ, Dennerlein JT, Tullar J, Skivington K, Pinion C, Amick B. Effectiveness of workplace interventions in the prevention of upper extremity musculoskeletal disorders and symptoms: an update of the evidence. Occup Environ Med. 2016 Jan;73(1):62-70.

Hertzum, M, Hornbæk, K. How Age Affects Pointing with Mouse and Touchpad: A Comparison of Young, Adult, and Elderly Users. International Journal of Human-Computer Interaction. 2010; 26(7):703-734.

Ijmker S, Huysmans MA, van der Beek AJ, Knol DL, van Mechelen W, Bongers PM, Blatter BM. Software-recorded and self-reported duration of computer use in relation to the onset of severe arm-wrist-hand pain and neck-shoulder pain. Occup Environ Med. 2011 Jul;68(7):502-9.

Kotani K and Horii K. An Analysis of Muscular Load and Performance in Using a Pen-tablet System, J Physiol Anthropol. 2003;22 (2): 89–95.

Lane DM, Napier HA, Peres SC, Sándor A. Hidden Costs of Graphical User Interfaces: Failure to Make the Transition from Menus and Icon Toolbars to Keyboard Shortcuts. International Journal of Human-Computer Interaction. 2005;18(2):133-144.

Lee YH, Su MC. Design and validation of a desk-free and postureindependent input device. Appl Ergon. 2008 May;39(3):399-406.

Lin MY, Young JG, Dennerlein JT. Evaluating the effect of four different pointing device designs on upper extremity posture and muscle activity during mousing tasks. Appl Ergon. 2015 Mar;47:259-64.

MacKenzie IS, Kauppinen T, Silfverberg M. Accuracy measures for evaluating computer pointing devices. Proceedings of the ACM Conference on Human Factors in Computing Systems. 2001: 9-16.

Müller C, Tomatis L, Läubli T. Muscular load and performance compared between a pen and a computer mouse as input devices. International Journal of Industrial Ergonomics. 2010; 40(6):607-617.

Quemelo PR1 Vieira ER. Biomechanics and performance when using a standard and a vertical computer mouse. Ergonomics. 2013;56(8):1336-44.

Scarlett DS, Bohan M, Io L, Jorgensen M, Chaparo A. Psychophysical comparison of five mouse designs. HCI International 2005: The 11^th international Conference on Human-Computer Interaction. Las Vegas. 2005.

Schmid AB, Kubler PA, Johnston V, Coppieters MW. A vertical mouse and ergonomic mouse pads alter wrist position but do not reduce carpal tunnel pressure in patients with carpal tunnel syndrome. Appl Ergon. 2015 Mar;47:151-6.

Sommerich, CM, Starr, H, Smith, CA, Shivers. Effects of notebook computer configuration and task on user biomechanics, productivity, and comfort. International Journal Industrial Ergonomics. 2002; 30: 7-31.

Tak S. The Use of Keyboard Shortcuts. Optimizing versus satisficing in the use of complex technology. PhD thesis. Eindhoven University of Technology, 2007.

Ullman J, Kangas N, Ullman P, Wartenberg F, Ericson M. A new approach to the mouse arm syndrome. Int J Occup Saf Ergon. 2003;9(4):463-77.

 

---

Artykuł opracowany na podstawie tekstu BakkerElkhuizen How do you choose the right mouse?