Ergonomia pracy przy komputerze
Choć obowiązuje wiele praw i przepisów dotyczących warunków pracy przy komputerze, a na rynku dostępny jest szeroki wybór ergonomicznych produktów, dużo stanowisk pracy nadal nie odpowiada zasadom dobrej ergonomii. Niniejszy artykuł jest swego rodzaju skróconym przewodnikiem pokazującym, jak stworzyć wygodniejsze, bardziej ergonomiczne miejsce pracy. W tym celu warto zastosować się do poniższych sugestii i wskazówek:
1. Biurko
Wysokość biurka powinna być regulowana w zakresie co najmniej 60-82 cm, a w przypadku biurek typu sit-stand w zakresie 60-125 cm (minimum 62-120 cm). Blat biurka powinien się znajdować na wysokości łokci lub nieco poniżej. W miarę możliwości wskazane jest korzystanie z biurka typu sit-stand, czyli takiego, przy którym można pracować zarówno na stojąco, jak i na siedząco.
Co najmniej 90% użytkowników skorzystałoby z dodatkowej przestrzeni powstałej po odpowiedniej regulacji biurka w zakresie 60-82 cm. Osoby pracujące przy biurku typu sit-stand rzadziej potrzebują przerw (o 47%). Ponadto, przerwy te są znacznie krótsze (o 56%), jako że praca przy biurku typu sit-stand jest mniej męcząca (Dainoff). Oznacza to, że osoby pracujące przy takim biurku są w stanie pracować dłużej i wydajniej.
2. Krzesło
Krzesło musi być w zgodzie przynajmniej ze standardem NEN-EN 1335-1, a najlepiej również ze standardem NPR 1813:2003. Ponadto powinno dać się odchylić do tyłu o co najmniej 15o. Kąt między oparciem a siedziskiem na poziomie miednicy musi być mniejszy niż 90o, dlatego krzesła obrotowe są z reguły lepsze niż krzesła z mechanizmem synchronicznym.
W przypadku krzeseł z mechanizmem synchronicznym oparcie odchyla się od siedziska w proporcjach 1:2, 1:3 i 1:4. W efekcie siedzenie nie jest wystarczająco nachylone w stosunku do oparcia (Bos, 2003), co prowadzi do powstania siły ścinającej (Goossens 1995, 1997). Pochylone siedzenie równoważy siłę ścinającą, zapobiegając ześlizgiwaniu się z krzesła.
NBN-EN 1335
NPR 1813
KRZESŁO
Wysokość
< 40 – 51 >regulacja > 12 cm
41 – 55
Szerokość
40 >
40 >
Głębokość
< 40 – 42 >regulacja > 5 cm
38 – 48
Kąt nachylenia
< -2o do -7o >regulacja > 6o
-7o do +3o
OPARCIE
Wysokość
36 >
37 >
Szerokość
36 >
36 – 46
Dolna część oparcia
< 17 – 22 >
17 – 23
Kąt nachylenia
regulacja > 15o
PODŁOKIETNIKI
Wysokość
stała: 20 – 25regulowana: < 20 – 25 >
/20 – 30
Szerokość
> 4
> 5
Pośrednia odległość
46 – 51
36 – 51
Długość
> 20
> 20
Odległość od krawędzi siedzenia
> 10
> 20
Podczas pracy przy komputerze ramiona muszą być oparte na wygodnych, regulowanych podłokietnikach lub odpowiedniej powierzchni roboczej. Dobre oparcie ogranicza występowanie bólów ramion (Aaras, 2001, Cook, 1998, Karlqvist, 1998), ponieważ umożliwia swobodne krążenie krwi (Hagberg M, 1984). Oparcie dla ramion powoduje także, że użytkownik wolniej się męczy (Arndt, 1983).
3. Podstawka na dokumenty
Dokumenty powinny znajdować się na jednej linii z klawiaturą, a powierzchnia do pisania i czytania powinna być lekko nachylona. Te same zasady mają także zastosowanie przy czytaniu i wprowadzaniu danych do komputera, przy uwzględnieniu odległości i kąta patrzenia na ekran. Pochyła powierzchnia robocza ogranicza skręt szyi (Dul 1992) i występowanie związanych z tym problemów zdrowotnych.
4. Podnóżek
Podnóżki muszą być zgodne ze standardem DIN 4556 (powierzchnia oparcia co najmniej 45 x 35 cm, zakres regulacji co najmniej 11 cm, kąt regulacji 5-15°). Należy z nich korzystać w przypadku, gdy wysokości powierzchni roboczej nie da się regulować lub zakres regulacji jest niewystarczający. Podnóżek powinien mieć co najmniej 45 cm szerokości I 35 cm głębokości oraz zakres regulacji co najmniej 11 cm. Zgodnie ze standardem DIN 4556 kąt nachylenia płaszczyzny podpierającej stopy powinien być regulowany w zakresie co najmniej 5o-15o. W przypadku elastycznych stanowisk pracy ważne jest, aby podnóżek dało się szybko i łatwo wyregulować – np. podnóżek Basic 952 wyposażono w osobny pedał przeznaczony do regulacji wysokości. Jeśli użytkownik siedzi bardzo wysoko, pedał może się znajdować poza jego zasięgiem – w takiej sytuacji lepiej jest wybrać podnóżek Footform.
5. Monitor
Piksele powinny mieć rozmiar minimum 0,25 mm, a najlepiej powyżej 0,28 mm. Osoby pracujące jednocześnie z więcej niż jedną aplikacją powinny korzystać z dwóch monitorów naraz, a przynajmniej z jednego monitora szerokoekranowego.
Rozdzielczość ekranu oznacza liczbę pikseli używanych na wyświetlaczu: im większa rozdzielczość (czyli liczba pikseli), tym ostrzejszy obraz. Wadą wysokiej rozdzielczości jest to, że gdy rozmiar ekranu jest niezmieniony, wyświetlane obrazy są mniejsze.
Najważniejsze cechy monitora to:
• kontrast powyżej 1000:1,
• jasność min. 250 cd/m2 (w przypadku jasno oświetlonych pomieszczeń ta wartość może być większa),
• jasna, nie odbijająca światła obudowa (nie czarna!),
• zużycie energii poniżej 25 W.
Dwa ekrany?
Badania wykazały, że osoby pracujące przy komputerze są 10-15% bardziej produktywne i popełniają o 33% mniej błędów, gdy korzystają z dwóch lub trzech ekranów (Research Productivity and Multiscreen Computer Displays – Janet Colvin et al.). W przypadku, gdy nie da się stworzyć środowiska wielomonitorowego, warto korzystać z monitora szerokoekranowego.
6. Ramię do monitora płaskoekranowego
Na monitor należy patrzeć z odległości co najmniej 60 cm. Optymalna odległość jest określana w oparciu o wielkość znaków na ekranie – powinna być od nich ok. 150 razy większa (jeśli np. znaki mają 4 mm, odległość od ekranu powinna wynosić 60 cm). Patrzenie na monitor ze stosunkowo dużej odległości jest mniej męczące dla oczu, ponieważ wzrok nie musi się wtedy zbytnio dopasowywać. Trzeba jednak pamiętać, że daleko ustawiony monitor musi iść w parze z odpowiednio powiększonymi znakami na ekranie (Owens i Wolf Kelly 1987). Można to zrobić na różne sposoby, np. edytor tekstu Microsoft Word ma funkcję powiększania i pomniejszania znaków w otwartym pliku. Czytanie większych znaków jest łatwiejsze (Tullis et al., 1995), a czytanie mniejszych ma negatywny wpływ na wydajność pracy (Jaschinski-Kruza, 1988).
Ekran należy ustawić tak, aby znajdował się pod kątem 10-20o w stosunku do linii wzroku użytkownika.
W tym układzie oczy lepiej odbierają obrazy (Ripple, 1952) i łatwiej zbiegają się w jednym punkcie (Krimsky, 1948), co pomaga ograniczyć zmęczenie wzroku (Tyrell i Leibowitz, 1990, Tsubota i Nakamori, 1993). Taka pozycja monitora zmniejsza niewygodę i bóle szyi (Kumar 1994; McKinnon 1994, Marcus 2002), nie nadwyrężając mięśni (Turville et al., 1998). Ponadto wydajność pracy zwiększa się o ok. 10% (Sommerich et al., 1998).
7. Podstawka na laptopa
Najbardziej ergonomicznym, produktywnym sposobem pracy z laptopem jest korzystanie z zewnętrznego monitora, osobnej, kompaktowej klawiatury oraz myszki. Podstawki na laptopa pomagają utrzymać prawidłową pozycję ciała i zwiększają wygodę pracy (Boersma 2003, Lindblad 2003). Przeprowadzone w Szwecji badania wykazały, że podstawki na laptopa firmy BakkerElkhuizen zwiększają produktywność o 17% i wygodę o 21%, a także zmniejszają skręt szyi o 32%. Optymalne stanowisko pracy z laptopem powinno być wyposażone w płaski, 19-calowy ekran (zamocowany na ramieniu do monitora). To najlepsze rozwiązanie dla osób, które pracują na laptopie przez dłuższy czas (ponad 4-5 godzin dziennie).
8. Myszka
Podczas pracy z myszką nie należy przyjmować statycznej, nienaturalnej pozycji, np. wyciągać lub skręcać nadgarstka czy przedramienia. Myszka powinna się znajdować jak najbliżej użytkownika. Wspomniane wyżej nienaturalne pozycje mogą spowodować bóle nadgarstka i przedramion (Jensen 1998, Fernstrom 1997, Burgess-Limmerick 1999, Armstrom 1994). Gdy myszka znajduje się blisko ciała, zmniejsza się napięcie szyi i ramion (Armstrom 1995, Cook 1998, Harvey 1997). Myszki z mechanizmem kulkowym lub punktowym powodują napięcie kciuka, dlatego nie powinny być używane przez osoby starsze. Ponadto pracownicy korzystający z takich myszek są mniej produktywni w porównaniu z innymi. Badania wykazały jednak, że po dłuższym okresie pracy z myszkami kulkowymi i punktowymi produktywność znowu wzrasta (Zöllner 1999).
9. Klawiatura
Odległość między klawiszami na klawiaturze musi wynosić co najmniej 19 mm. Podczas wprowadzania tekstu użytkownik powinien wyraźnie słyszeć i czuć, kiedy klawisz został wciśnięty. Kompaktowa klawiatura sprawia, że użytkownik nie musi daleko sięgać po myszkę, natomiast klawiatura dzielona pozwala utrzymać wygodną pozycję nadgarstków i przedramion osobom, które piszą bezwzrokowo.
Jeśli po wciśnięciu klawisza nie czuć lub nie słychać wyraźnie, że akcja została zarejestrowana, użytkownicy mają tendencję do uderzania w klawiaturę nawet do
3,9 raza mocniej niż jest to konieczne, co może wywołać ból dłoni i przedramion (Feuerstein, 1997, Gerard, 1996, 1999). Ponadto w takim przypadku użytkownik robi statystycznie więcej błędów, co znacznie zmniejsza wydajność pracy (Feuerstein, 1997, Yoshitake, 1995).
Klawiatury kompaktowe (czyli bez klawiszy numerycznych, ale z odległością między klawiszami porównywalną z normalnymi klawiaturami) zmniejszają dystans, jaki musi pokonać użytkownik, aby dosięgnąć myszki (Cook, 1998), ograniczają napięcie mięśni przedramion i są z reguły wygodniejsze w użyciu niż standardowe klawiatury (Van Lingen, 2003). Kompaktowa klawiatura jest bardzo dobrą alternatywą dla klawiatury tradycyjnej. Dla użytkowników, którzy często korzystają z klawiszy numerycznych, dostępne są też osobne klawiatury numeryczne.
Ergonomicznie zaprojektowana klawiatura pomaga zapobiec napięciu mięśni (Moore i Swanson, 2003), ponieważ dzięki niej przedramię i nadgarstek znajdują się w lepszej pozycji względem siebie (Riezebos, 1997).
oryginalny artykuł ze strony Bakker Elkhuizen: Computer workplace ergonomics
Choć obowiązuje wiele praw i przepisów dotyczących warunków pracy przy komputerze, a na rynku dostępny jest szeroki wybór ergonomicznych produktów, dużo stanowisk pracy nadal nie odpowiada zasadom dobrej ergonomii. Niniejszy artykuł jest swego rodzaju skróconym przewodnikiem pokazującym, jak stworzyć wygodniejsze, bardziej ergonomiczne miejsce pracy. W tym celu warto zastosować się do poniższych sugestii i wskazówek:
1. Biurko
Wysokość biurka powinna być regulowana w zakresie co najmniej 60-82 cm, a w przypadku biurek typu sit-stand w zakresie 60-125 cm (minimum 62-120 cm). Blat biurka powinien się znajdować na wysokości łokci lub nieco poniżej. W miarę możliwości wskazane jest korzystanie z biurka typu sit-stand, czyli takiego, przy którym można pracować zarówno na stojąco, jak i na siedząco.
Co najmniej 90% użytkowników skorzystałoby z dodatkowej przestrzeni powstałej po odpowiedniej regulacji biurka w zakresie 60-82 cm. Osoby pracujące przy biurku typu sit-stand rzadziej potrzebują przerw (o 47%). Ponadto, przerwy te są znacznie krótsze (o 56%), jako że praca przy biurku typu sit-stand jest mniej męcząca (Dainoff). Oznacza to, że osoby pracujące przy takim biurku są w stanie pracować dłużej i wydajniej.
2. Krzesło
Krzesło musi być w zgodzie przynajmniej ze standardem NEN-EN 1335-1, a najlepiej również ze standardem NPR 1813:2003. Ponadto powinno dać się odchylić do tyłu o co najmniej 15o. Kąt między oparciem a siedziskiem na poziomie miednicy musi być mniejszy niż 90o, dlatego krzesła obrotowe są z reguły lepsze niż krzesła z mechanizmem synchronicznym.
W przypadku krzeseł z mechanizmem synchronicznym oparcie odchyla się od siedziska w proporcjach 1:2, 1:3 i 1:4. W efekcie siedzenie nie jest wystarczająco nachylone w stosunku do oparcia (Bos, 2003), co prowadzi do powstania siły ścinającej (Goossens 1995, 1997). Pochylone siedzenie równoważy siłę ścinającą, zapobiegając ześlizgiwaniu się z krzesła.
| NBN-EN 1335 | NPR 1813 | |
| KRZESŁO | ||
| Wysokość | < 40 – 51 >regulacja > 12 cm | 41 – 55 |
| Szerokość | 40 > | 40 > |
| Głębokość | < 40 – 42 >regulacja > 5 cm | 38 – 48 |
| Kąt nachylenia | < -2o do -7o >regulacja > 6o | -7o do +3o |
| OPARCIE | ||
| Wysokość | 36 > | 37 > |
| Szerokość | 36 > | 36 – 46 |
| Dolna część oparcia | < 17 – 22 > | 17 – 23 |
| Kąt nachylenia | regulacja > 15o | |
| PODŁOKIETNIKI | ||
| Wysokość | stała: 20 – 25regulowana: < 20 – 25 > | /20 – 30 |
| Szerokość | > 4 | > 5 |
| Pośrednia odległość | 46 – 51 | 36 – 51 |
| Długość | > 20 | > 20 |
| Odległość od krawędzi siedzenia | > 10 | > 20 |
Podczas pracy przy komputerze ramiona muszą być oparte na wygodnych, regulowanych podłokietnikach lub odpowiedniej powierzchni roboczej. Dobre oparcie ogranicza występowanie bólów ramion (Aaras, 2001, Cook, 1998, Karlqvist, 1998), ponieważ umożliwia swobodne krążenie krwi (Hagberg M, 1984). Oparcie dla ramion powoduje także, że użytkownik wolniej się męczy (Arndt, 1983).
3. Podstawka na dokumenty
Dokumenty powinny znajdować się na jednej linii z klawiaturą, a powierzchnia do pisania i czytania powinna być lekko nachylona. Te same zasady mają także zastosowanie przy czytaniu i wprowadzaniu danych do komputera, przy uwzględnieniu odległości i kąta patrzenia na ekran. Pochyła powierzchnia robocza ogranicza skręt szyi (Dul 1992) i występowanie związanych z tym problemów zdrowotnych.
4. Podnóżek
Podnóżki muszą być zgodne ze standardem DIN 4556 (powierzchnia oparcia co najmniej 45 x 35 cm, zakres regulacji co najmniej 11 cm, kąt regulacji 5-15°). Należy z nich korzystać w przypadku, gdy wysokości powierzchni roboczej nie da się regulować lub zakres regulacji jest niewystarczający. Podnóżek powinien mieć co najmniej 45 cm szerokości I 35 cm głębokości oraz zakres regulacji co najmniej 11 cm. Zgodnie ze standardem DIN 4556 kąt nachylenia płaszczyzny podpierającej stopy powinien być regulowany w zakresie co najmniej 5o-15o. W przypadku elastycznych stanowisk pracy ważne jest, aby podnóżek dało się szybko i łatwo wyregulować – np. podnóżek Basic 952 wyposażono w osobny pedał przeznaczony do regulacji wysokości. Jeśli użytkownik siedzi bardzo wysoko, pedał może się znajdować poza jego zasięgiem – w takiej sytuacji lepiej jest wybrać podnóżek Footform.
5. Monitor
Piksele powinny mieć rozmiar minimum 0,25 mm, a najlepiej powyżej 0,28 mm. Osoby pracujące jednocześnie z więcej niż jedną aplikacją powinny korzystać z dwóch monitorów naraz, a przynajmniej z jednego monitora szerokoekranowego.
Rozdzielczość ekranu oznacza liczbę pikseli używanych na wyświetlaczu: im większa rozdzielczość (czyli liczba pikseli), tym ostrzejszy obraz. Wadą wysokiej rozdzielczości jest to, że gdy rozmiar ekranu jest niezmieniony, wyświetlane obrazy są mniejsze.
Najważniejsze cechy monitora to:
• kontrast powyżej 1000:1,
• jasność min. 250 cd/m2 (w przypadku jasno oświetlonych pomieszczeń ta wartość może być większa),
• jasna, nie odbijająca światła obudowa (nie czarna!),
• zużycie energii poniżej 25 W.
Dwa ekrany?
Badania wykazały, że osoby pracujące przy komputerze są 10-15% bardziej produktywne i popełniają o 33% mniej błędów, gdy korzystają z dwóch lub trzech ekranów (Research Productivity and Multiscreen Computer Displays – Janet Colvin et al.). W przypadku, gdy nie da się stworzyć środowiska wielomonitorowego, warto korzystać z monitora szerokoekranowego.
6. Ramię do monitora płaskoekranowego
Na monitor należy patrzeć z odległości co najmniej 60 cm. Optymalna odległość jest określana w oparciu o wielkość znaków na ekranie – powinna być od nich ok. 150 razy większa (jeśli np. znaki mają 4 mm, odległość od ekranu powinna wynosić 60 cm). Patrzenie na monitor ze stosunkowo dużej odległości jest mniej męczące dla oczu, ponieważ wzrok nie musi się wtedy zbytnio dopasowywać. Trzeba jednak pamiętać, że daleko ustawiony monitor musi iść w parze z odpowiednio powiększonymi znakami na ekranie (Owens i Wolf Kelly 1987). Można to zrobić na różne sposoby, np. edytor tekstu Microsoft Word ma funkcję powiększania i pomniejszania znaków w otwartym pliku. Czytanie większych znaków jest łatwiejsze (Tullis et al., 1995), a czytanie mniejszych ma negatywny wpływ na wydajność pracy (Jaschinski-Kruza, 1988).
Ekran należy ustawić tak, aby znajdował się pod kątem 10-20o w stosunku do linii wzroku użytkownika.
W tym układzie oczy lepiej odbierają obrazy (Ripple, 1952) i łatwiej zbiegają się w jednym punkcie (Krimsky, 1948), co pomaga ograniczyć zmęczenie wzroku (Tyrell i Leibowitz, 1990, Tsubota i Nakamori, 1993). Taka pozycja monitora zmniejsza niewygodę i bóle szyi (Kumar 1994; McKinnon 1994, Marcus 2002), nie nadwyrężając mięśni (Turville et al., 1998). Ponadto wydajność pracy zwiększa się o ok. 10% (Sommerich et al., 1998).
7. Podstawka na laptopa
Najbardziej ergonomicznym, produktywnym sposobem pracy z laptopem jest korzystanie z zewnętrznego monitora, osobnej, kompaktowej klawiatury oraz myszki. Podstawki na laptopa pomagają utrzymać prawidłową pozycję ciała i zwiększają wygodę pracy (Boersma 2003, Lindblad 2003). Przeprowadzone w Szwecji badania wykazały, że podstawki na laptopa firmy BakkerElkhuizen zwiększają produktywność o 17% i wygodę o 21%, a także zmniejszają skręt szyi o 32%. Optymalne stanowisko pracy z laptopem powinno być wyposażone w płaski, 19-calowy ekran (zamocowany na ramieniu do monitora). To najlepsze rozwiązanie dla osób, które pracują na laptopie przez dłuższy czas (ponad 4-5 godzin dziennie).
8. Myszka
Podczas pracy z myszką nie należy przyjmować statycznej, nienaturalnej pozycji, np. wyciągać lub skręcać nadgarstka czy przedramienia. Myszka powinna się znajdować jak najbliżej użytkownika. Wspomniane wyżej nienaturalne pozycje mogą spowodować bóle nadgarstka i przedramion (Jensen 1998, Fernstrom 1997, Burgess-Limmerick 1999, Armstrom 1994). Gdy myszka znajduje się blisko ciała, zmniejsza się napięcie szyi i ramion (Armstrom 1995, Cook 1998, Harvey 1997). Myszki z mechanizmem kulkowym lub punktowym powodują napięcie kciuka, dlatego nie powinny być używane przez osoby starsze. Ponadto pracownicy korzystający z takich myszek są mniej produktywni w porównaniu z innymi. Badania wykazały jednak, że po dłuższym okresie pracy z myszkami kulkowymi i punktowymi produktywność znowu wzrasta (Zöllner 1999).
9. Klawiatura
Odległość między klawiszami na klawiaturze musi wynosić co najmniej 19 mm. Podczas wprowadzania tekstu użytkownik powinien wyraźnie słyszeć i czuć, kiedy klawisz został wciśnięty. Kompaktowa klawiatura sprawia, że użytkownik nie musi daleko sięgać po myszkę, natomiast klawiatura dzielona pozwala utrzymać wygodną pozycję nadgarstków i przedramion osobom, które piszą bezwzrokowo.
Jeśli po wciśnięciu klawisza nie czuć lub nie słychać wyraźnie, że akcja została zarejestrowana, użytkownicy mają tendencję do uderzania w klawiaturę nawet do
3,9 raza mocniej niż jest to konieczne, co może wywołać ból dłoni i przedramion (Feuerstein, 1997, Gerard, 1996, 1999). Ponadto w takim przypadku użytkownik robi statystycznie więcej błędów, co znacznie zmniejsza wydajność pracy (Feuerstein, 1997, Yoshitake, 1995).
Klawiatury kompaktowe (czyli bez klawiszy numerycznych, ale z odległością między klawiszami porównywalną z normalnymi klawiaturami) zmniejszają dystans, jaki musi pokonać użytkownik, aby dosięgnąć myszki (Cook, 1998), ograniczają napięcie mięśni przedramion i są z reguły wygodniejsze w użyciu niż standardowe klawiatury (Van Lingen, 2003). Kompaktowa klawiatura jest bardzo dobrą alternatywą dla klawiatury tradycyjnej. Dla użytkowników, którzy często korzystają z klawiszy numerycznych, dostępne są też osobne klawiatury numeryczne.
Ergonomicznie zaprojektowana klawiatura pomaga zapobiec napięciu mięśni (Moore i Swanson, 2003), ponieważ dzięki niej przedramię i nadgarstek znajdują się w lepszej pozycji względem siebie (Riezebos, 1997).
oryginalny artykuł ze strony Bakker Elkhuizen: Computer workplace ergonomics
