Stanowisko pracy z komputerem powinno umożliwiać przyjmowanie różnych pozycji siedzących (Praca przy monitorach ekranowych, 2014). Należy unikać długiej pracy w tej samej pozycji, nawet najbardziej wygodnej i optymalnej. Najkorzystniejsza jest sylwetka z zachowaniem kątów lekko rozwartych (90° – 110°) w stawach łokciowych, biodrowych i kolanowych.

Plecy

Najlepiej lekko odchylone do tyłu, wsparte na oparciu fotela (mechanizm synchroniczny).

Kąt odchylenia będzie zależał od rodzaju wykonywanych przy komputerze czynności.

W większości przypadków najwygodniejszy jest kąt odchylenia ok. 15°.

Przy kącie 30° lub większym wskazane jest używanie specjalnych ruchomych półek pod klawiaturę oraz myszy z możliwością ustawienia ujemnego kąta (wymaga to umiejętności pisania bezwzrokowego).

Kąt odchylenia oparcia 0° może być wygodny przy pisaniu ręcznym na płaskiej powierzchni biurka.

Ponieważ nie jest on zalecany do dłuższej pracy ze względu na zwiększone obciążenie kręgosłupa, dobrze jest użyć podstawek na dokumenty z pochyłym blatem. Umożliwi to przyjęcie wygodniejszej pozycji odchylonej.

Należy też zadbać o właściwe podparcie odcinka lędźwiowego kręgosłupa, pozwalające na zachowanie lordozy lędźwiowej (Praca przy monitorach ekranowych, 2014). Fotel powinien umożliwiać wystarczającą regulację, ale to użytkownik musi pamiętać o jej wykorzystaniu tak, aby oparcie znajdowało się dokładnie na wysokości odcinka lędźwiowego.

Głowa

Najlepiej wyprostowana, ewentualnie z lekkim pochyleniem do przodu pod kątem ok. 5°.

Osoby nieumiejące pisać bezwzrokowo są zmuszone pochylać głowę, aby móc obserwować klawiaturę. Wpływa to niekorzystnie na obciążenie kręgosłupa szyjnego. Obciążenie to jest mniejsze, jeżeli jednocześnie nasze plecy są pochylone do tyłu o 15° .

Niezdrowe jest również odchylanie głowy do tyłu, np. z powodu za wysoko ustawionego monitora (powyżej linii wzroku). Jeszcze gorsze jest nachylanie się w kierunku monitora z powodu za małej, nieczytelnej czcionki.

W płaszczyźnie poziomej naturalna pozycja głowy jest na wprost. Każde, nawet niewielkie odchylenie głowy na boki odczuwa się jako dyskomfort, jeżeli trwa przez dłuższy czas.

Uda i stopy

Uda powinny być równoległe do podłogi. Siedzisko fotela powinno być ustawione na takiej wysokości, aby jego krawędź przy kolanach nie uciskała ud, a stopy swobodnie wspierały podudzia. Kąt pomiędzy podudziami i udami, a także podudziami i stopami powinien wynosić co najmniej 90° (najlepiej, jeżeli jest lekko rozwarty). Ułatwia to m.in. przepływ krwi w naczyniach kończyn dolnych.

Przy dynamicznym siedzeniu i opieraniu się pleców pod kątem 20° – 30° siedzisko przy kolanach powinno pochylać się lekko ku dołowi, umożliwiając nogom zajęcie bardziej komfortowej pozycji. Niestety większość tanich foteli podnosi krawędź siedziska lekko do góry, co powoduje większy nacisk na podudzie i odczuwalny dyskomfort. Rozwiązaniem będzie wtedy zastosowanie podnóżka. Nawet przy wygodnym fotelu podnóżek daje nam większe możliwości dynamicznego siedzenia.

Przedramiona i dłonie

Przedramiona i dłonie w zasadzie powinny być równoległe do blatu biurka.

Blat powinien być ustawiony na wysokości nieco poniżej łokci (ok. 2-3 cm, aby skompensować grubość klawiatury).

Ważne jest, aby podczas pracy z klawiaturą czy myszą dłonie znajdowały się na linii będącej przedłużeniem przedramienia.

Badania przeprowadzone przez EIZO dowiodły, że wyeliminowanie szkodliwych czynników powodujących zmęczenie oczu, prawidłowa postawa oraz regularne przerwy zwiększają efektywność pracy o 12,5% (http://www.eizo.pl/ecoview/wzrost-efektywnosci-pracy/)

• Praca przy monitorach ekranowych. (2014). Opracowanie Zakładu Fizjologii Pracy i Ergonomii Instytutu Medycyny Pracy im prof. J.Nofera wykonane dla ZUS.
• W sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe. (1998). Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 01.12.1998 (Dz.U.98.148.973).

Kąty widzenia w pionie

Gdy głowa jest wyprostowana, gałki oczne w sposób naturalny są skierowane lekko w dół o około 7° do 15° (Delleman, 1999). Przyjmuje się zatem, że pole dobrego widzenia bez potrzeby poruszania głową jest w zakresie 0° – 30° poniżej linii horyzontu dla oczu (Atlas miar człowieka, 2001). Większe kąty widzenia, np. przy patrzeniu na klawiaturę, wymagają pochylenia głowy.

Spojrzenie powyżej linii horyzontu jest naturalnie ograniczone przez budowę ludzkiego oka – powyżej 5° – 10° musimy podnieść głowę. Ponadto unosząc powieki odsłaniamy jeszcze większą powierzchnię oka i narażamy ją na szybsze wysuszenie.

W związku z tym najlepsze ustawienie ekranu monitora to takie, gdzie górna krawędź znajduje się nie wyżej niż linia horyzontu oczu, a dolna mieści się w kącie 30°.

Kąty widzenia w poziomie

Optymalny kąt widzenia w poziomie (taki, który nie wymusza ruchów głowy, tylko gałek ocznych) zawiera się pomiędzy -15° a +15° (Atlas miar człowieka, 2001).

Np. jeżeli siedzimy w odległości 60 cm od monitora, optymalny obraz ma tylko 32 cm szerokości.

Akceptowalny kąt widzenia w poziomie wynosi między -30° a +30°  (EN 894-2), ale najczęściej wiąże się z koniecznością skrętu szyi, w zależności od indywidualnych predyspozycji.

• Atlas miar człowieka – Dane do projektowania i oceny ergonomicznej. (2001). Centralny Instytut Ochrony Pracy, Warszawa.
• Delleman, Nico J. (1999). Working Postures — Prediction and Evaluation. Amstelveen.
• W sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe. (1998). Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 01.12.1998 (Dz.U.98.148.973).

Ustawienie na biurku

Monitor powinien być ustawiony na wprost użytkownika (Praca przy monitorach ekranowych, 2014). Górna krawędź monitora powinna być nieco poniżej linii wzroku, a środek ekranu na linii swobodnego patrzenia, czyli w praktyce pod kątem 15° – 20° poniżej płaszczyzny wzroku. Powierzchnia ekranu powinna być lekko odchylona do tyłu o 5° do 10°.

Odległość monitora od oczu powinna zapewniać objęcie wzrokiem całej jego powierzchni bez konieczności kręcenia głową (Praca przy monitorach ekranowych, 2014). Powszechnie przyjmuje się, że jest to odległość na wyciągnięcie ręki, co niestety nie jest najwłaściwszą metodą. Większy monitor będzie musiał być odsunięty dalej i będzie to zależało bardziej od osobistej percepcji optymalnego kąta widzenia niż od wzrostu i długości ręki (czyli kąta między  -15° a +15°  w poziomie i 0° a -30° w pionie).

W praktyce ta odległość wynosi od 50 do nawet 100 cm.

Im dalej mamy odsunięty monitor, tym większego znaczenia nabiera rozmiar tekstu na ekranie.

Powinien on wynosić 1/150 odległości od monitora, czyli np. 3,3 mm przy odległości 50 cm.

Wady wzroku i praca w okularach mają duży wpływ na osobiste poczucie komfortu.

Aby zapobiec odblaskom, monitor powinien mieć matowy ekran i być ustawiony bokiem do okna lub silnego źródła światła.

Monitor powinien być wyposażony w odpowiednią podstawkę zapewniającą właściwą regulację wysokości, możliwość pochylenia ekranu o 20° do tyłu i 5° do przodu oraz obrót wokół własnej osi co najmniej o 120° – po 60° w obu kierunkach (W sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy, 1998).

Przy pracy z tekstem w formacie A4 zalecana jest funkcja pivot, czyli możliwość obrotu płaszczyzny monitora o 90° w prawo.

Regulacja jasności ekranu

Zbyt jasny ekran jest główną przyczyną zmęczenia oczu, ale jeśli ekran jest zbyt ciemny, utrudnia to oglądanie i również powoduje obciążenie wzroku.

Ręczna regulacja jasności jest z reguły kłopotliwa i na ogół nieużywana.

W wysokiej klasy monitorach takich jak EIZO zmęczeniu oczu zapobiega specjalny czujnik Auto EcoView, który wykrywa występujące w ciągu dnia zmiany oświetlenia w otoczeniu i automatycznie dostosowuje jasność ekranu, tak by nie był on nigdy za jasny lub za ciemny.

Ważne jest, aby automatyczna zmiana jasności przebiegała w sposób płynny i niedenerwujący użytkownika. W wielu monitorach jest ona wyłączana właśnie z tego powodu.

Redukcja migotania obrazu

Użytkownicy monitorów LCD są przekonani, że migotanie obrazu skończyło się razem ze starą technologią CRT. Tymczasem najnowsza technologia podświetlenia LED wprowadziła nowy mechanizm regulacji jasności, który może być odbierany jako migotanie ekranu.

Istnieją dwie metody regulacji jasności: przyciemnianie PWM (pulse-width modulation – modulacja długością impulsu) oraz przyciemnianie DC (direct current – regulacja natężeniem prądu). W monitorach LED najczęściej stosowana jest metoda PWM.

Jedynym sposobem walki ze zjawiskiem migotania jest dobranie odpowiedniego monitora. Niektóre modele używają specjalnego systemu przyciemniającego, takiego jak hybrydowy system EyeCare Dimming wykorzystywany w produktach EIZO. Zakup takiego monitora może wyeliminować problemy z oczami nawet, jeśli ich przyczyny były użytkownikowi nieznane.

Redukcja niebieskiego światła

Ostatnio coraz częściej winą za zmęczenie oczu obarcza się niebieskie światło, czyli światło widzialne o długości fali zbliżonej do ultrafioletu. Przyczyną jest tutaj znów najnowsza technologia podświetlania LED. W celach ochronnych można stosować specjalne okulary redukujące niebieskie światło o 50%.

Wyniki badań przeprowadzonych przez EIZO wykazały, że zmiana temperatury kolorów z typowej wartości 6500-7000K na 5000K pozwala zredukować fale niebieskiego światła (400-500nm) o około 20%. Z kolei ustawienie odpowiedniego poziomu jasności może zredukować ilość niebieskiego światła o 60-70%.

Niestety obniżenie temperatury kolorów ma też swoje wady: zmniejsza precyzję odtwarzania barw i sprawia, że wyświetlane obrazy nabierają czerwonych i żółtych odcieni. Z tego względu najlepiej jest obniżyć temperaturę kolorów przy pracy z dokumentami, ale przywrócić ją do normalnego stanu przy pracy ze zdjęciami i obrazami.

Odległość patrzenia

Stosunkowo duża odległość między monitorem a użytkownikiem jest mniej męcząca dla oczu, ponieważ nie zmusza ich do wzmożonej pracy – pod warunkiem, że wszystkie znaki na ekranie są tej samej wielkości (Owens i Wolf Kelly, 1987). Czasami znaki na ekranie można powiększyć, np. Microsoft Word ma funkcję powiększania i oddalania, która daje możliwość zwiększenia lub zmniejszenia rozmiaru bieżącego dokumentu.

Badania Eizo

Badania przeprowadzone przez EIZO dowiodły, że wyeliminowanie szkodliwych czynników powodujących zmęczenie oczu, prawidłowa postawa oraz regularne przerwy zwiększają efektywność pracy o 12,5% (http://www.eizo.pl/ecoview/wzrost-efektywnosci-pracy/)

Odległość patrzenia

Jaschinski-Kruza (1988) porównał produktywność pracy w odległości 50 i 100 cm od ekranu. Badanie wykazało, że produktywność była większa, gdy znaki na oglądanym z dalszej odległości ekranie były dwukrotnie powiększone. Oznacza to, że aby osiągnąć dobrą produktywność należy patrzeć na ekran z większej odległości, ale jednocześnie odpowiednio zwiększyć rozmiar wyświetlanych znaków.

• Praca przy monitorach ekranowych. (2014). Opracowanie Zakładu Fizjologii Pracy i Ergonomii Instytutu Medycyny Pracy im prof. J.Nofera wykonane dla ZUS.
• W sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe. (1998). Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 01.12.1998 r (Dz.U.98.148.973).
• Jaschinski-Kruza, W. (1988). Visual strain during VDU work: the effect of viewing distance and dark focus. Ergonomics, 31, 10
• Owens, D.A. i K. Wolf-Kelly. (1987). Near Work, Visual Fatigue, and Variations of Oculomotor Tonus. Investigative Ophthalmology and Visual Science. 28, 743-749.

Krzesło do pracy z komputerem (fotel obrotowy) powinno umożliwiać utrzymanie prawidłowej pozycji siedzącej opisanej w punkcie „Postawa siedząca”.

Zgodnie z Rozporządzeniem (1998) krzesło stanowiące wyposażenie stanowiska pracy powinno posiadać:

• dostateczną stabilność dzięki co najmniej pięciopodporowej podstawie z kółkami jezdnymi,
• wymiary oparcia i siedziska zapewniające wygodną pozycję ciała i swobodę ruchów,
• regulację wysokości siedziska w zakresie 400-500 mm, licząc od podłogi,
• regulację wysokości oparcia oraz regulację pochylenia oparcia w zakresie: 5° do przodu i 30° do tyłu,
• wyprofilowanie płyty siedziska i oparcia odpowiednie do naturalnego wygięcia kręgosłupa i odcinka udowego kończyn dolnych,
• możliwość obrotu wokół osi pionowej o 360°,
• podłokietniki.

Należy zwrócić uwagę na wysokość i kąt pochylenia siedziska krzesła oraz kształt i ustawienie oparcia (Praca przy monitorach ekranowych, 2014).

Regulację krzesła rozpoczynamy od siedziska, dopasowując jego głębokość i wysokość.

Siadamy wygodnie w pozycji zbliżonej do najczęściej zajmowanej. Wysuwamy siedzisko do przodu tak, aby przednia krawędź siedziska nie uciskała okolicy dołu podkolanowego – czyli zostawiamy około 3 cm luzu. Następnie ustawiamy wysokość siedziska w ten sposób, aby nogi zgięte w kolanach pod kątem 90° opierały się swobodnie stopami na podłodze. Sprawdzamy, czy przy zmianie kąta oparcia siedzisko nie uciska nadmiernie ud i ewentualnie korygujemy wysokość. Siedzisko nie może być ustawione zbyt nisko – będziemy wtedy podkurczać nogi. W efekcie kąty w stawach biodrowym i kolanowym będą mniejsze niż 90°, co zablokuje układ krwionośny i limfatyczny i może spowodować dyskomfort, np. drętwienie lub opuchnięcie nóg czy mrowienie w stopach (Strona o ergonomii biura zdrowebiuro.pl).

W dalszej kolejności dopasowujemy wysokość oparcia – uwypuklenie lędźwiowe oparcia powinno się znaleźć dokładnie na wysokości naszych lędźwi. Podłokietniki ustawiamy tak, aby uzyskać kąt rozwarty w łokciu kładąc na nich ręce.

Następnie odblokowujemy mechanizm Synchro, umożliwiający dynamiczne siedzenie.

Do tak ustawionego siedziska krzesła dopasowujemy wysokość blatu roboczego biurka, na którym leżą klawiatura i myszka. Przedramię położone na blacie biurka powinno tworzyć z ramieniem kąt lekko rozwarty (czyli blat biurka ustawiony na wysokości łokciowej). Jeżeli biurko nie posiada regulacji wysokości albo jest ona niedostateczna, wysokość siedziska dopasowujemy do blatu biurka, a pod nogi musimy użyć podnóżek.

Pracując przy komputerze zawsze należy korzystać z oparcia (Praca przy monitorach ekranowych,2014), które kształtem powinno być dopasowane do pleców.

Aby nie utrudniać przepływu krwi w kończynach dolnych, przednia krawędź siedziska nie może uciskać okolicy dołu podkolanowego. Nie powinno się także zakładać nogi na nogę, ani ich krzyżować.

Nowe krzesło a wygoda

Wygodę pracy można poprawić dając pracownikowi nowe krzesło wraz z instrukcjami regulacji, a także przeprowadzając dla niego półtoragodzinne szkolenie na temat ergonomii. Samo przeprowadzenie szkolenia i udzielenie instrukcji o regulacji dla starego krzesła nie zapobiega niewygodzie i jest dużo mniej efektywne niż w przypadku, gdy krzesło wymieni się na nowe (Amick III et al., 2003).

Wyposażenie pracownika w nowy fotel, przeprowadzenie półtoragodzinnego szkolenia o ergonomii oraz udzielenie szczegółowych instrukcji dotyczących regulacji fotela zwiększa produktywność pracy z monitorem o 17,7%. Samo przeprowadzenie szkolenia o ergonomii nie ma żadnego wpływu na produktywność pracy (DeRango et al., 2003).

Badanie Dainoffa (1990) potwierdza te wnioski i wykazuje wzrost produktywności o 17,5% po optymalnej reorganizacji stanowisk pracy.

Wybierając krzesło do pracy (3) należy najpierw sprawdzić:

1. czy jest stabilne – opiera się na bazie minimum 5-ramiennej,
2. czy pozwala na swobodny ruch ramion,
3. czy powierzchnia siedziska jest płaska (przednie krawędzie powinny być zaokrąglone),
4. czy głębokość i szerokość siedziska wynosi 40 cm,
5. czy wysokość oparcia wynosi 55 – 60 cm, a jego powierzchnia jest wypukła na wysokości lędźwi i wklęsła na wysokości klatki piersiowej (taki kształt pozwala na odprężenie mięśni grzbietu),
6. czy jest wyściełane – wymiary tapicerki powinny być tak dobrane, by ciało użytkownika zagłębiało się na 2 – 3 cm,
7. czy zakres regulacji wysokości siedziska jest od 40 do 50 cm,
8. czy możemy odchylić oparcie od pionu 30° w tył (w praktyce wystarczy 24°) i 5° w przód,
9. czy jest wyposażone w podłokietniki z regulowaną wysokością i odległością między nimi,
10. czy obraca się wokół własnej osi o 360°,
11. w jaki mechanizm jest wyposażone: CPT, Permanent Contact czy Synchro.

Fotel, który zamierzamy kupić powinien być wyposażony w mechanizm umożliwiający dynamiczne siedzenie, co oznacza, że zarówno siedzisko jak i oparcie powinny aktywnie podążać za naszymi zmianami pozycji (mechanizm Synchro). Pamiętajmy, że mechanizm CPT lub Permanent Contact, czyli popularna śruba przy oparciu, służy do ustawienia statycznego siedzenia, a nie dynamicznego! Najważniejsze jest jednak to, aby przy mechanizmie dynamicznego siedzenia przednia część siedziska fotela nie podnosiła się przy odchylaniu oparcia, gdyż powoduje to ucisk na podudzie i blokuje przepływ krwi, co odczuwamy jako drętwienie nóg.

• Amick BC 3rd, Robertson MM, DeRango K, Bazzani L, Moore A, Rooney T, Harrist R. Effect of office ergonomics intervention on reducing musculoskeletal symptoms. Spine (Phila Pa 1976). 2003 Dec 15;28(24):2706-11
• Dainoff, M. J. 1990. “Ergonomic Improvements in VDT Workstations: Health and Performance Effects.” In Promoting Health and Productivity in the Computerized Office: Models of Successful Ergonomic Interventions, S. L. Sauter, M. J. Dainoff, and M. J. Smith, eds. London: Taylor and Francis
• DeRango, Kelly; Amick III, Benjamin C; Robertson, Michelle M; Rooney, Ted; Moore, Anne; Bazzani, Lianna. “The Productivity Consequences of Two Ergonomic Interventions.” Upjohn Institute Staff Working Paper No. WP03-95, May 2003
• Praca przy monitorach ekranowych Opracowanie Zakładu Fizjologii Pracy i Ergonomii Instytutu Medycyny Pracy im prof. J.Nofera wykonane dla ZUS, 2014 r
• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 01.12.1998 r W sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe Dz.U.98.148.973
• Strona o ergonomii biura zdrowe.biuro.pl

Na podstawie Rozporządzenia (1998) oraz zgodnie z zaleceniem normy PN-EN 527-1 dotyczącej wymiarów biurek i stołów roboczych przyjmuje się, że wysokość powierzchni roboczej biurka (wersja tylko do siedzenia) powinna być regulowana przynajmniej w zakresie 65 – 85 cm. Głębokość powierzchni roboczej powinna wynosić co najmniej 80 cm.

Jeżeli używamy monitora większego niż 24”, będziemy potrzebować głębszego biurka – najlepiej 100 cm.

Aby prawidłowo ustawić wysokość biurka, najpierw dokonujemy regulacji krzesła zgodnie z opisem w punkcie 4.

Do tak ustawionego krzesła dopasowujemy wysokość blatu roboczego biurka, na którym leżą klawiatura i myszka. Przedramię położone na blacie biurka powinno tworzyć z ramieniem kąt lekko rozwarty (czyli blat biurka ustawiony na wysokości łokciowej). Jeżeli biurko nie posiada regulacji wysokości albo jest ona niedostateczna, wysokość siedziska dopasowujemy do blatu biurka, a pod nogi musimy użyć podnóżek.

Pozycja klawiatury na blacie biurka, jej wielkość oraz nachylenie płaszczyzny klawiatury powinny być uzależnione od stopnia wykorzystania i umiejętności pisania bezwzrokowego.

Większość użytkowników częściej używa myszy niż klawiatury i nie potrafi pisać bezwzrokowo.

Dla nieumiejących pisać bezwzrokowo

Ponieważ większość z nas nie używa we właściwy sposób oparcia fotela i siedzi w pozycji prawie wyprostowanej, położenie klawiatury w pobliżu krawędzi biurka (nawet w zalecanej odległości 10 cm) spowodowałoby konieczność dużych ruchów głową (nawet do 50°) podczas pisania i sprawdzania na ekranie, co się napisało. Stosujemy więc najprostsze rozwiązanie, odsuwając klawiaturę prawie pod monitor. Kąt ruchu głową zmniejsza się wtedy do ok. 30°. Dodatkowo „wygodnie” opieramy przedramiona na blacie podczas pisania, a przed klawiaturą rozkładamy różne dokumenty czy notatki. Jeżeli rzeczywiście korzystamy z klawiatury sporadycznie, wydaje się nam, że jest to pozycja optymalna. Ponadto korzystając najczęściej z czarnej klawiatury z białymi literami musimy maksymalnie podnieść jej tylną część, aby nie odbijało się od niej światło i litery były dla nas czytelne.

Niestety, jeżeli piszemy trochę więcej, zaczynamy pochylać się nad biurkiem, obciążając kręgosłup i ramiona. Opierając przedramiona na biurku i mając podniesiony tył klawiatury, piszemy w niewygodnej pozycji z wygiętymi do góry dłońmi w nadgarstkach.

Podczas pisania należy zwracać uwagę, by ręka stanowiła przedłużenie przedramienia i znajdowała się nad klawiaturą (nie jest wskazane opieranie rąk na klawiaturze) (Praca przy monitorach ekranowych, 2014)

Co zrobić?

Jeżeli wygodnie usiądziemy w fotelu opierając się pod kątem 15° – 20° i przysuniemy klawiaturę blisko krawędzi (ok. 10 cm, abyśmy mogli oprzeć dłonie w przerwach między pisaniem), ruchy głowy pomiędzy klawiaturą a monitorem ograniczą się do 20°. Aby w pełni wykorzystać komfort tej pozycji, należy sprawdzić, czy na pewno płaszczyzna biurka znajduje się lekko poniżej naszych łokci. Dodatkowo warto jest użyć klawiatury kompaktowej (bez części numerycznej, która najczęściej nie jest używana) – łokieć ręki obsługującej myszkę będzie wtedy bliżej ciała. Aby ograniczyć wyginanie dłoni w nadgarstkach, płaszczyzna klawiatury powinna mieć kąt 0°, a irytującemu odbijaniu się światła można zapobiec stosując jasne, matowe klawisze z czarnymi literami. Taka klawiatura będzie też znacznym ułatwieniem dla osób po 40 roku życia, które zaczynają mieć problemy ze wzrokiem.

Gdzie wtedy umieścić dokumenty i notatki? Należy użyć specjalnych podstawek na dokumenty ustawionych pomiędzy klawiaturą i monitorem.

Dla umiejących pisać bezwzrokowo

Zalecenia są podobne z tą różnicą, że możemy wtedy ustawić klawiaturę w jeszcze wygodniejszej pozycji z kątem ujemnym do -15°.

W tej sytuacji najwygodniej jest zastosować specjalną półkę pod klawiaturę z regulowanym kątem nachylenia i koniecznie z miejscem na mysz (Praca przy monitorach ekranowych, 2014)

Oceniając konstrukcję klawiatury należy wziąć pod uwagę jej wpływ na nadwyrężenie nie tylko przedramion i nadgarstków, ale także reszty ciała. Badania pokazują, że choć korzystanie z szerokiej klawiatury dzielonej zmniejsza nadwyrężenie mięśni przedramion, zwiększa jednocześnie nadwyrężenie mięśni ramion i szyi w porównaniu z tradycyjną klawiaturą (Gilad et al., 2000).

Zdarza się, że tradycyjne klawiatury wymuszają pracę w pozycji z łokciami skierowanymi na zewnątrz, co zwiększa ryzyko wystąpienia bólów mięśni (Amell, 1999).

Klawiatury kompaktowe

Kompaktowe klawiatury zmniejszają odległość, jaką musi pokonać ręka użytkownika do myszki (Cook, 1998), redukują obciążenie w okolicy pach i są wygodniejsze w użyciu niż standardowe klawiatury (Van Lingen, 2003). Myszki używa się prawie dwa razy częściej niż klawiatury, dlatego należy ją umieścić blisko ciała.

Klawiatury dzielone

Wybór dzielonych klawiatur jest na tyle szeroki, że ciężko niejednoznacznie stwierdzić, czy praca z nimi jest wygodniejsza i zdrowsza niż z tradycyjnymi klawiaturami. Jedno z długookresowych badań wykazało jednak, że użytkownicy niektórych klawiatur dzielonych rzadziej skarżą się na bóle dłoni (Tittiranonda et al., 1999).

Każde wciśnięcie klawisza na klawiaturze powinno być potwierdzone dźwiękowo i dotykowo. Jeśli użytkownik otrzymuje taką informację zwrotną podczas pisania, robi mniej błędów i literówek (Yoshitake, 1997). Pomaga to również zmniejszyć napięcie mięśni ramion, redukując siłę wymaganą do wprowadzania znaków (Gerard, 1999).

Produktywność i wydajność pracy z klawiaturą opiera się na zależności między szybkością pisania i liczbą popełnianych błędów. Brak wyraźnej informacji zwrotnej (dotykowej lub dźwiękowej) sprawia, że liczba błędów rośnie, a produktywność maleje (Feuerstein, 1997, Yoshitake, 1995, van Lingen 2003).

Największą produktywność pracy zapewnia klawiatura, na której odległość między klawiszami odpowiada mniej więcej szerokości palca (Hoffman, 1995, van Lingen 2003). Standardowa, optymalna odległość wynosi 19 mm, a odstęp między klawiszami mniejszy niż 16 mm powoduje spadek produktywności.

Badania pokazują również, że z początku produktywność pracy na klawiaturze dzielonej jest mała, ale rośnie, gdy tylko użytkownik przyzwyczai się do nowego urządzenia (Smith 1998, Swanson 1997).

• Amell, T.K., S. Kunar. Cumulative Trauma Disorders and Keyboarding Work. In: International Journal of Ergonomics. 25, 69-78, 1999
• Cook C, Kothiyal K, ‘Influence of mouse position on muscular activity in the neck, shoulder and arm in computer users’, Appl. Ergonomics, 1998, 29 (6), 439-443
• Feuerstein M, Armstrong T, Hickey P, Lincoln A, ‘Computer keyboard force and upper extremity symptoms’, J. Occup. Evironm. Med., 1997, 37 (12), pages 1144-1153
• Gerard, M.J., T.J. Armstrong, A. Franzblau, B.J. Martin, D.M. Rempel. The effects of keyswitch stiffness on typing force, finger electromyography and subjective discomfort. In: American Industrial Hygiene Association Journal. 60, 762-769, 1999
• Gilad, I.S., S. Harel. Muscular effort in four keyboard designs. In: International Journal of Industrial Ergonomics. 26, 1-7, 2000
• Lingen van P, Korte de E, Kraker de H., ‘Keuzegids invoermiddelen voor computergebruikers’, TNO Arbeid, Kerckebosch Uitgeverij, 2003 (Lingen van P, Korte de E, Kraker de H., ‘Selection guide for input devices for computer users’, TNO Work, Kerckebosch Publishers, 2003)
• Praca przy monitorach ekranowych Opracowanie Zakładu Fizjologii Pracy i Ergonomii Instytutu Medycyny Pracy im prof. J.Nofera wykonane dla ZUS, 2014 r
• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 01.12.1998 r W sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe Dz.U.98.148.973
• Smith MJ, Karsh BT, Conway FT, Cohen WJ, James CA, Morgan JJ, Sanders K, Zehel DJ, ‚Effects of a split keyboard design and wrist rest on performance, posture and comfort’, Human Factors, 1998, 40, pages 324-336
• Strona o ergonomii biura zdrowe.biuro.pl
• Swanson NG, Galinsky TL, Cole LL, Pan CS, Sauter SL, ‘The impact of keyboard design on comfort and productivity in a text-entry task’, Appl. Ergonomics, 1997, 28(1), pages 9-16
• Tittiranonda, P., D. Rempel, T. Armstrong, S. Burastero. Effect of four computer keyboards in computer users with upper extremity musculoskeletal disorders. In: American Journal for Industrial Medicine. 35, 647-661, 1999
• Tittiranonda, P., D. Rempel, T. Armstrong, S. Burastero. Workplace use of an adjustable keyboard: adjustable preferences and effect on wrist posture. In: American Industrial Hygiene Association Journal. 60, 340-348, 1999
• Yoshitake R, Ise N, Yamada S, Tsuchiya K., ‘An analysis of users’ preference on keyboards through ergonomic comparison among four keyboards, Appl. Human Sci, 1997, 16(5), pages 205-211

Mysz powinna być na tyle duża, by można było położyć nań całą dłoń. Zapewnia to lepsze ułożenie ręki (zawsze w osi przedramienia) i zapobiega bezpośredniemu opieraniu nadgarstka o blat (Praca przy monitorach ekranowych, 2014).

Wszystkie palce powinny swobodnie opierać się na myszy. Mechanizm przycisków myszy powinien to umożliwiać (nie być zbyt czuły). Dłoń nie powinna leżeć na myszce w płaszczyźnie równoległej do blatu biurka – jest to położenie nienaturalne powodujące skręcenie kości przedramienia. Według najnowszych badań swobodne ułożenie dłoni mieści się w kącie 15° – 25° (Maastricht University Medical Center, Holandia).

Mysz powinna być ułożona tak, by nie było konieczności odwodzenia ramienia (łokieć należy trzymać możliwie blisko tułowia (Praca przy monitorach ekranowych, 2014). Zazwyczaj przeszkadza w tym część numeryczna klawiatury.  Większość osób nie używa części numerycznej – rozwiązaniem dla nich jest zastosowanie klawiatury kompaktowej. Pozostali mogą używać specjalnej myszy leworęcznej (przystosowanie się do pracy z taką myszą jest dość proste).

Mysz powinna się znajdować na tym samym poziomie co klawiatura lub na dodatkowej półeczce wysuwanej nad klawiaturą numeryczną – specjalnej platformie na mysz stosowanej w systemach półek na klawiaturę.

Ruchy myszą powinny być wykonywane w taki sposób, by oś obrotu przechodziła przez łokieć, a nie przez nadgarstek (Praca przy monitorach ekranowych, 2014).

Praca z tradycyjną myszą, z reguły zbyt małą w stosunku do naszej dłoni, powoduje bardzo duże obciążenie dla wszystkich palców: kciukiem i małym palcem przytrzymujemy myszkę podczas jej przesuwania (nienaturalny rozkład sił na te palce), palec środkowy i wskazujący są z reguły zawieszone nad myszką w oczekiwaniu na naciśnięcie przycisków (powoduje to bardzo duże obciążenie mięśni palców, przedramienia a nawet pleców), a palec serdeczny jest z reguły nienaturalnie skrzywiony (Maastricht University Medical Center, Holandia).

Wsporniki nadgarstków

Badania pokazują, że nie jest wskazane korzystanie ze wsporników (podkładek) nadgarstków, nawet żelowych (Praca przy monitorach ekranowych, 2014).

Podpieranie ręki w tym miejscu dwukrotnie zwiększa ciśnienie w kanale nadgarstka, co powoduje ucisk na znajdujące się tam struktury anatomiczne (ścięgna, naczynia i nerwy), wywołuje uczucie drętwienia palców i jest czynnikiem ryzyka zespołu cieśni nadgarstka.

Trackball lub touchpad

Być może praca z trackballem (manipulatorem kulkowym) lub touchpadem (panelem dotykowym) redukuje nadwyrężenie ramion i rąk, ale jednocześnie zwiększa nadwyrężenie palców. Te dwa rozwiązania są więc dużo mniej produktywne niż tradycyjna myszka. Nie wiadomo na pewno, czy produktywność rośnie w miarę przyzwyczajenia się użytkownika do takiej metody pracy. Udowodniono za to, że działanie trackballa i touchpada jest dużo mniej precyzyjne niż działanie zwykłej myszki (Haward 1998, Karlqvist 1999, Ridder 1997).

Tablet z piórkiem

Praca na tablecie z piórkiem w mniejszym stopniu obciąża mięśnie i zapewnia lepszą, bardziej neutralną pozycję nadgarstka (Ridder 2000, Brocklehurst 1991). Ponadto napięcie mięśni przedramienia jest o 2-5% mniejsze niż przy pracy z tradycyjną myszką (Kotani 2003). Praca na przemian z myszką i klawiaturą nie jest jednak prosta, dlatego tablet z piórkiem nie nadaje się do zadań biurowych. Tablety z piórkiem są za to dobrym rozwiązaniem dla osób, które pracują z myszką przez długie okresy czasu, np. dla projektantów stron WWW i grafików.

Myszka pionowa

Praca z myszką pionową zmniejsza obciążenie nadgarstka i przedramienia (Straker, 1996, Aaras 1997). Szczegółowe badanie (Aaras, 2001) wykazało, że korzystanie z myszki Anir znacznie redukuje bóle mięśni ramion, przedramion, nadgarstków i dłoni. Z kolei bóle szyi ustąpiły tylko nieznacznie. Wyniki tego badania dowodzą, jak ważna jest neutralna pozycja przedramienia podczas pracy z myszką.

Myszka typu roller bar

Różne badania naukowe dowodzą, że praca z myszką typu roller bar ma dobry wpływ na postawę (zwłaszcza na pozycję ramienia i nadgarstka) oraz redukuje napięcie mięśni (Kumar 2002, Golden 2002, Dardashti 2003, Wynn 2002, Vervoort, 1998). W większości są to jednak amerykańskie badania, których wnioski nie zawsze mają zastosowanie w europejskich realiach.

Badania wykazały, że podczas pracy na komputerze 53% czasu spędza się operując myszką, 26% korzystając z klawiatury, a pozostałe 21% czasu patrząc na ekran (Ijmker et al., 2010). Jak widać, zwiększenie produktywności pracy z myszką robi więc dużą różnicę.

Myszka Rollermouse

Wynn (2002) przeprowadził badania nad myszką Rollermouse, według których przyspiesza ona naprzemienną pracę z klawiaturą bardziej niż tradycyjna myszka.  Badanie wykazało też, że myszka Rollermouse zwiększa produktywność o 4,7%. Trzeba jednak pamiętać, że badanie przeprowadzono na standardowym amerykańskim stanowisku pracy z szufladą na klawiaturę, wobec czego wyniki nie przekładają się idealnie na realia europejskie.

Trackball and trackpoint

Praca z trackballem (manipulatorem kulkowym) lub trackpointem (manipulatorem punktowym) jest mniej produktywna niż ze zwykłą myszką (Zöllner, 1999). Badanie pokazuje, że czas reakcji panelu dotykowego jest 4 razy dłuższy niż w przypadku tradycyjnej myszki. Wykonanie ruchu zajmuje o 60% więcej czasu, a wybór elementu dwa razy dłużej.

Tablet z piórkiem

Wystarczy kilka dni, aby użytkownik zaczął pracować szybciej z myszką piórkową niż ze standardową. Zmniejsza się także liczba popełnianych błędów (Kotani 2003). Nowe modele myszek, m.in. myszki DXT Precision, starają się obejść główną wadę korzystania z tabletu z piórkiem, mianowicie konieczność podnoszenia i odkładania piórka. Takie myszki cechuje prawdopodobnie zbliżona precyzja, prędkość działania i ilość popełnianych błędów. Obecnie te modele poddawane są testom naukowym.

• Chang CH, Amick BC 3rd, Menendez CC, Katz JN, Johnson PW, Robertson M, Dennerlein JT. Daily computer usage correlated with undergraduate students’ musculoskeletal symptoms. Am J Ind Med. 2007 Jun;50(6):481-8
• Andersen JH, Harhoff M, Grimstrup S, Vilstrup I, Lassen CF, Brandt LP, Kryger AI, Overgaard E, Hansen KD, Mikkelsen S.Computer mouse use predicts acute pain but not prolonged or chronic pain in the neck and shoulder. Occup Environ Med. 2008 Feb;65(2):126-31
• Ijmker S, Huysmans MA, van der Beek AJ, Knol DL, van Mechelen W, Bongers PM, Blatter BM.
  Software-recorded and self-reported duration of computer use in relation to the onset of severe arm-wrist-hand pain and neck-shoulder pain. Occup Environ Med. 2011 Jul;68(7):502-9
• Should office workers spend fewer hours at their computer? A systematic review of the literature.
  IJmker S, Huysmans MA, Blatter BM, van der Beek AJ, van Mechelen W, Bongers PM.
  Occup Environ Med. 2007 Apr;64(4):211-22.
• Aaräs A, Horgen G, Bjorset H-H. Musculoskeletal, visual and psychosocial stress in VDU operators before and after multidisciplinary ergonomic interventions’, Appl. Ergon. 1998, 29(5), pages 335-354
• Karlqvist L, Benmark E, ’Computer mouse and trackball operation: similarities and differences in posture, muscular load and perceived exertion’, Int J Ind Ergogonomics, 1999, 23, 157-169
• Haward B, ‘An evaluation of a trackball as an ergonomic intervention’, Ergonomics, 1998, Hanson MA, ed. Contemporary Ergonomics, London (etc.), Taylor & Fransis, pages 135-139
• Ridder M de, Douwes M, Groothausen J, Osinga D, ‘Naar het voorkomen van RSI: Het effect van invoer- en aanwijsmiddelen op houding, lichamelijk ongemak en vermoeidheid bij beelschermwerkers’, Tijds. voor Ergonomie, 1997, 22(3), 80-86 (Ridder M de, Douwes M, Groothausen J, Osinga D, ‘A study on preventing RSI: the effect of data entry and pointing devices on posture, physical discomfort and fatigue in VDU workers’, Ergonomics Journal, 1997, 22(3), 80-86)
• Brucklehurst ER, ‘The NPL paper project’, Int. J. Man-Machine studies, 1991, 34 (1), 69-95
• Golden, J., Vanderhoff, J., A Controlled Study of Responses to a Centrally Controlled Bar Mouse Compared to a Standard Ambidextrous 2 Button Mouse, Rutgers University Newark, NJ, 2002
• Wynn, M., ‘Pilot Study: Performance, Risk, and discomfort Effects of the RollerMouse Station’, Humantech, 2002
• Vervoort, F., Kiss Ph‘ De computermuis’, Arbeidsgezondheidszorg en Ergonomie, 1998, 35(3), pages 113-119 (Vervoort, F., Kiss Ph‘ The computer mouse’, Occupational Health Care and Ergonomics, 1998, 35(3), pages 113-119)
• Dardashti, N., ‘Effects of the RollerMouse Input Device in Call Centers, Humantech, 2003
• Kumar, R., Study of stress injury when using pointing devices, Industrial Ergonomics, Department of Human Work Sciences, Luleå Technical University, 2002
• Aarås A, Dainoff M, Ro O, Thoresen M, ‘Can a More Neutral Position of the Forearm When Operating a Computer Mouse Reduce the Pain Level for Visual Display Unit Operators? A Prospective Epidemiological Intervention Study: Part II’, International Journal of Human-Computer Interaction, 13(1), 2001, pages 13–40
• Kentaro Kotani and Ken Horii, ‘An Analysis of Muscular Load and Performance in Using a Pen-tablet System’, J Physiol Anthropol 22 (2): 89–95
• Hertzum, M., Hornbæk, K., ‘How Age Affects Pointing with Mouse and Touchpad: A Comparison of Young, Adult, and Elderly Users’, International Journal of Human-Computer Interaction, vol. 26, no. 7 (2010), pp. 703-734.
• Praca przy monitorach ekranowych Opracowanie Zakładu Fizjologii Pracy i Ergonomii Instytutu Medycyny Pracy im prof. J.Nofera wykonane dla ZUS, 2014 r
• Maastricht University Medical Center in the Netherlands http://handshoemouse.com/research-2.html
• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 01.12.1998 r W sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe Dz.U.98.148.973

Rozporządzenie z 1998 r porusza temat pracy z dokumentami na stanowisku komputerowym:

6. 1. Jeśli przy pracy istnieje konieczność korzystania z dokumentów, stanowisko pracy należy wyposażyć w uchwyt na dokument, posiadający regulację ustawienia wysokości, pochylenia oraz odległości od pracownika.
7. 2. Uchwyt na dokument powinien znajdować się przed pracownikiem – między ekranem monitora i klawiaturą – lub w innym miejscu – w pozycji minimalizującej uciążliwe ruchy głowy i oczu.

Dawniej stosowano specjalne uchwyty na dokumenty, mocowane do monitorów. Dokumenty były wtedy umieszczone z boku monitora, ale na jego wysokości. Przy małych przekątnych monitora (np. 15”) mogło to zdawać egzamin, chociaż wymagało ruchów głowy przy pracy.

Obecnie przy popularnych rozmiarach monitorów szerokoekranowych jedynym rozwiązaniem jest umieszczenie specjalnej podstawki na dokumenty pomiędzy klawiaturą a monitorem.

Wskazane jest, aby taka podstawka miała regulowany kąt pochylenia oraz wysokości tylnej krawędzi w celu dopasowania jej do wysokości monitora.

Jeżeli dodatkowo potrzebujemy robić drobne notatki na dokumentach, wskazane jest użycie specjalnej podstawki z wysuwaną płaszczyzną zakrywającą klawiaturę.

Nachylona powierzchnia robocza ogranicza zgięcie szyi (Dul, 1992), zmniejszając związane z tym bóle mięśni. Badania Colombini (1986) wykazały, że podczas lektury dokumentu umieszczonego na poziomej powierzchni roboczej głowa jest pochylona. Powoduje to nacisk na krążki międzykręgowe kręgosłupa w odcinku szyjnym i w efekcie wywołuje ból szyi.

Choć nie przeprowadzono na ten temat żadnych badań, podstawka na dokumenty prawdopodobnie zwiększa produktywność, ponieważ ułatwia naprzemienne czytanie papierowych i elektronicznych dokumentów. Ponadto lepsze umiejscowienie dokumentów zwiększa ich czytelność, a co za tym idzie, prędkość czytania.

• Dul, J., Houdingsverbetering met hellend werkblad, Tijdschrift voor Sociale Geneeskunde, 50, 1982, pag. 197 (Dul, J., Posture improvement with tilting work surface, Journal for Preventative Medicine, 50, 1982, page 197)
• Colombini D, Occhipinti E, Frigo C, Pedotti A, Grieco A, ‘Biomechanical, electromyographical and radiological study of seated postures, in the Ergonomics of Working Postures: Models, Methods and Cases’ (Edited by N. Corlett, J. Wilson and I. Manenica), Taylor & Francis, London, 1986, 331-344
• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 01.12.1998 r W sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe Dz.U.98.148.973

Podnóżek zalecany jest głównie dla niskich osób, które nie mają biurka z dostatecznym zakresem regulacji wysokości – innymi słowy, dla osób, które przy możliwie najniższym ustawieniu blatu i dopasowanym do niego krześle nie mają możliwości swobodnego podparcia stóp na podłodze (Jak prawidłowo siedzieć, 2005).

Podnóżek powinien mieć regulowaną wysokość umożliwiającą dopasowanie go do indywidualnych cech antropometrycznych pracownika. Jego powierzchnia nie powinna być śliska i oferować regulację w zakresie 0° – 15° (Rozporządzenie,1998). Sam podnóżek nie powinien przesuwać się po podłodze podczas używania.

Dla wyższych pracowników dobrej jakości podnóżek z dodatkowymi elementami masażu dla stóp może znacznie poprawić komfort pracy.

• Joanna Kamińska CIOP Jak prawidłowo siedzieć, Bezpieczeństwo Pracy 5/2005
• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 01.12.1998 r W sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe Dz.U.98.148.973

Hałas w biurze

Według polskich norm w pomieszczeniach przeznaczonych do pracy biurowej dopuszczalne natężenie hałasu powinno wynosić maksymalnie 55–65 dB.

(http://www.zdrowebiuro.pl/halas_w_biurze.php).

Obowiązująca w Polsce norma przeciwdźwiękowa budynków ustala średnią dopuszczalną intensywność hałasu w zależności od rodzaju pomieszczenia.

Wynosi ona:

• dla gabinetów pracy umysłowej – 15 dB,
• dla biur o małym ruchu – 35 dB,
• dla biur zwykłych – 40 dB,
• dla sal interesantów w urzędach, bankach itp. – 50 dB.

Na podstawie doświadczeń ustalono dopuszczalne maksimum hałasu w poszczególnych pomieszczeniach.

Dla lokali biurowych, w których odbywa się praca koncepcyjna jest to więc 40 dB, natomiast dla innego rodzaju biur – 55–65 dB (co ciekawe, dla mieszkań norma ta wynosi 15–30 dB).

Jak możemy bronić się przed hałasem?

• izolowanie pomieszczeń od hałasu ulicznego przez odpowiednią konstrukcję okna, klimatyzację, wyłożenie ścian i sufitów materiałami dźwiękochłonnymi
• odpowiednie ustawienie stanowisk pracy tak, aby dźwięki przenoszone z jednego stanowiska nie obniżały w sposób wyraźny komfortu pracy na stanowiskach sąsiednich
• przemyślane rozplanowanie ustawienia stanowisk pracy tak, aby dźwięki emitowane przez szum komputerów oraz dzwonki i rozmowy telefoniczne były odpowiednio tłumione
• unikanie ustawienia stanowisk pracy naprzeciwko siebie (twarz w twarz) bez ścianki działowej, gdyż jest to układ bardzo niekorzystny ze względu na fakt, iż źródła dźwięku znajdują się naprzeciwko siebie
• okresowe badanie natężenia hałasu w biurze i stosowanie skutecznych sposobów jego zmniejszania.

(http://www.zdrowebiuro.pl/halas_w_biurze.php)

Poziom CO2

Jak CO2 oddziałuje na organizm człowieka:

W mniejszych stężeniach:

• obniża sprawność umysłową pracy i nauki,
• pogarsza proces oddychania przez co obniża sprawność procesów życiowych.

Podwyższone stężenie powodują:

• częstsze bóle głowy,
• zmęczenie,
• alergie,
• zwiększoną podatność na choroby,
• podrażnienia i zapalenia górnych dróg oddechowych,
• większą zapadalność na choroby nowotworowe (około 10 lat inkubacji)
• wpływa na odczyn krwi i szybkość pracy serca.

W Polsce nie normuje się dopuszczalnych stężeń dwutlenku węgla w powietrzu wewnętrznym pomieszczeń biurowych.

Przy ustalaniu dopuszczalnych stężeń dwutlenku węgla w pomieszczeniach można posłużyć się skalą Pettenkofera. Akceptuje ją Światowa Organizacja Zdrowia (WHO).

Przeciętnie stężenie CO2 w powietrzu wynosi ok. 400 ppm. Akceptowalne warunki świeżości w pomieszczeniach biurowych to CO2 na poziomie 600 ppm.

Według tego normatywu za złą jakość powietrza przyjmuje się zawartość CO2 w powietrzu powyżej 1000 ppm, za maksymalna dopuszczalną zawartość CO2 w pomieszczeniach biurowych uważa się 1400 ppm. Zawartość niebezpieczna to 2500 ppm. 

Wilgotność i temperatura

Według normy PN-83/B-03430 wartości podstawowych parametrów: temperatury i wilgotności wynoszą:

Należy tu zaznaczyć, że dla dobrego samopoczucia i dobrej kondycji istotny jest także rozkład temperatur – na wysokości głowy bardziej pożądane są niższe temperatury (18 – 20°), a przy stopach (na podłodze) temperatura ta powinna wynosić 24-26°. Jednocześnie nie powinna ona przekraczać:

• 27° C w pomieszczeniach roboczych, gdzie pracuje się na stojąco,
• 29° C w strefie stałego pobytu ludzi (pomieszczenia mieszkalne i biurowe),
• 33° C w kuchniach i łazienkach.

(http://www.zdrowebiuro.pl/klimatyzacja.php)

Badania naukowe jednoznacznie potwierdzają, że przebywanie przez dłuższy czas w hałasie o poziomie ustalonym w granicach 60–70 dB może powodować trwałe uszkodzenie słuchu (http://www.zdrowebiuro.pl/halas_w_biurze.php).

Strona internetowa Zdrowe biuro http://www.zdrowebiuro.pl/halas_w_biurze.php