Wyniki audytu stanowisk komputerowych przeprowadzonego w kilkudziesięciu firmach na terenie Polski przez firmę Alstor

W dobie pracy przy komputerach i częstego przebywania w pozycji siedzącej coraz więcej ludzi narzeka na problemy zdrowotne, takie jak: bóle pleców, nadgarstków, oczu. Powoduje to, że praca, którą wykonują staje się mniej efektywna. Główną przyczyną tych problemów jest źle zorganizowane stanowisko pracy, nie spełniające podstawowych zasad ergonomii.

Opierając się na obowiązujących przepisach dotyczących pracy na stanowiskach komputerowych, tj.:

1. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 grudnia 1998 roku w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe;
2. Wytyczne w sprawie używania laptopów na komputerowym stanowisku pracy Instytutu Medycyny Pracy z 2015 roku;
3. Opracowanie: Praca przy monitorach ekranowych Instytutu medycyny Pracy z 2014 roku;

przeprowadzono audyt w 22 firmach IT na terenie całego kraju. Badanie zrealizowano metodą wypełniania ankiet elektronicznych w okresie od początku maja do końca września 2015 r. W sumie zostało przebadanych 320 osób. Ankiety zawierały od 50 do 62 pytań i były pogrupowane w zależności od typu ekranu na stanowisku pracy:

1. Praca na ekranie monitora podłączonego do komputera desktop
2. Praca na ekranie laptopa
3. Praca na ekranie monitora podłączonego do laptopa
4. Praca na dwóch monitorach podłączonych do laptopa

Aktualnie ankiety te są udostępnione dla każdego pod adresem: http://pracujkomfortowo.pl/sprawdz-swoj-poziom-komfortu/

Celem niniejszego badania było sprawdzenie jakości stanowisk pracy, a w szczególności elementów wyposażenia komputerowego mającego istotny wpływ na ergonomię, poczucie komfortu i wydajność pracy.

 

Ergonomiczne stanowisko pracy

Głównymi elementami definiującymi ergonomiczne stanowisko pracy są: prawidłowa postawa podczas siedzenia (na którą duży wpływ mają biurko i fotel), odpowiednio ustawiony i dobrany monitor oraz ułożenie rąk podczas pracy z klawiaturą i myszką.

Zaczynając od stanowiska pracy, należy pamiętać, że powinno ono zapewniać możliwość przybierania zmiennej pozycji siedzącej. Należy unikać długiej pracy w tej samej pozycji, nawet najbardziej wygodnej i optymalnej. Najkorzystniejsza jest sylwetka z zachowaniem kątów lekko rozwartych (90° – 110°) w stawach łokciowych, biodrowych i kolanowych. Plecy najlepiej lekko pochylone do tyłu wsparte na oparciu fotela (mechanizm synchroniczny odblokowany). Kąt pochylenia będzie zależał od rodzaju wykonywanych czynności przy komputerze. Przy większości prac wygodny jest kąt odchylenia do tyłu o ok. 15° – 20°.

Tylko 10% respondentów określiło swoje stanowisko pracy jako „bardzo wygodne”, a z drugiej strony aż 13% badanych osób odczuwa dyskomfort w pracy. 73% badanych osób „często” lub „rzadko” odczuwa bóle kręgosłupa podczas pracy. Spowodowane jest to przede wszystkim złą postawą, którą przyjmujemy podczas pracy z komputerem, co obrazują wykres nr 3 i rysunek nr 1.

Najlepszą pozycją dla naszego kręgosłupa jest pozycja nr 3, czyli plecy wsparte na oparciu fotela pochylone do tyłu o 15°-20°. Dodatkowo powinniśmy zwrócić uwagę na odcinek lędźwiowy kręgosłupa, który powinien być cały czas podparty przez właściwie wyprofilowane oparcie.

Oczywiście mechanizm synchroniczny w fotelu powinien być odblokowany i właściwie wyregulowany (oparcie dynamicznie podąża za plecami). Natomiast każda z pozycji 1, 2 czy 4 to ogromny wysiłek i obciążenie dla naszego kręgosłupa. Niestety jak wskazują badania (wykres nr 3) aż 63% ankietowanych przybiera złą postawę podczas pracy z komputerem, co w konsekwencji prowadzi do złego samopoczucia i dużego dyskomfortu. Należy tutaj wyjaśnić, że często w różnych schematach stanowiska pracy jako właściwą wskazuje się pozycję nr 1. Takie stwierdzenia opierają się na badaniach sprzed 30 lat, kiedy stanowisko komputerowe wyglądało „trochę” inaczej. Nowe technologie, a szczególnie większe monitory LCD zweryfikowały te koncepcje. Można pracować w pozycji nr 1, ale krótko i na przemiennie z pozycją 3.

Ustawienie monitora

Ważnym elementem w pracy z komputerem jest monitor. Należy pamiętać, że monitor powinien być ustawiony na wprost użytkownika, bokiem do okna. Górna krawędź monitora powinna być nieco poniżej linii wzroku, a środek ekranu na linii swobodnego patrzenia, czyli w praktyce pod kątem 15° – 20° poniżej płaszczyzny oczu. Powierzchnia ekranu lekko odchylona do tyłu o 5° – 10°.

Odległość ekranu od oczu powinna zapewniać objęcie wzrokiem całej jego powierzchni bez konieczności kręcenia głową. Powszechnie przyjmuje się, że jest to odległość na wyciągnięcie ręki,
co niestety nie jest najdokładniejszą metodą. Większy monitor będzie musiał być odsunięty dalej i będzie to zależało bardziej od osobistej percepcji optymalnego kąta widzenia niż od wzrostu i długości ręki (czyli kąta między -15°a +15° w poziomie i 0° – 30° w pionie).

W praktyce odległość ta wynosi od 50 do nawet 100 cm. Wymaga to oczywiście odpowiedniej głębokości biurka – co najmniej 80 cm.

Przeprowadzone badania pokazują, że projektanci wnętrz nie zwracają właściwej uwagi na prawidłowe usytuowanie biurek względem okien – 46% pracowników narażonych jest na dyskomfort oślepiania lub odbicia światła. Niestety większość monitorów nie ma regulacji umożliwiających ustawienie monitora w dogodnej pozycji – 54% monitorów ustawiona jest za wysoko lub za nisko.

 

 

Dbałość o wzrok

Duże znaczenie w pracy z monitorem ma także możliwość kontroli jasności monitora i tryb tekstowy. Zbyt jasny ekran jest główną przyczyną zmęczenia oczu (efekt oślepienia). Z drugiej zaś strony, jeśli ekran jest zbyt ciemny, to także utrudnia oglądanie i powoduje zmęczenie wzroku (konieczność wytężania wzroku).

W badaniach 61% ankietowanych narzekało w większym lub mniejszym stopniu na problemy z oczami. Z kolei tylko 36% wykorzystywało automatyczną kontrolę jasności w monitorze.

Teoretycznie można ręcznie dopasować jasność monitora – w praktyce możliwe jest to tylko przy stałym sztucznym oświetleniu.

 

Właściwie stosowany tryb tekstowy obniżający temperaturę barwową ekranu pozwala na znaczne zredukowanie niebieskiego światła – kolejnej przyczyny zmęczenia oczu.

Wyniki badań przeprowadzonych przez firmę EIZO wykazały, że zmiana temperatury kolorów z typowej wartości 6500-7000K na 5000K pozwala zredukować fale niebieskiego światła (400-500nm) o około 20%. Z kolei ustawienie odpowiedniego poziomu jasności może zredukować ilość niebieskiego światła o 60-70%.

Badania przeprowadzone przez EIZO dowiodły, że wyeliminowanie szkodliwych czynników powodujących zmęczenie oczu, prawidłowa postawa oraz regularne przerwy zwiększają efektywność pracy o 12,5% (http://www.eizo.pl/ecoview/wzrost-efektywnosci-pracy/ ).

Przyczyną zmęczenia wzroku mogą być również źle dobrane okulary.

 

Urządzenia peryferyjne i ich wpływ na jakość pracy

Kolejnym elementem pracy na stanowisku komputerowym jest używanie klawiatury i myszki.

Analiza ankiety pokazuje, że zarówno klawiatury, jak i myszki są intensywnie używane i nie należy lekceważyć ich wpływu na całkowity komfort pracy. Bóle nadgarstków i ramion przy pracy z klawiaturą odczuwa w mniejszym lub większym stopniu 59% respondentów. Tylko 5% ankietowanych trzyma prawidłowo dłonie i przedramiona w powietrzu pisząc na klawiaturze.

Podobnie jest w przypadku pracy z myszką – ponad 59% pytanych odczuwa dyskomfort podczas jej używania. Tylko 21% badanych podpiera prawidłowo krawędź dłoni podczas pracy z myszką, a aż 34% podpiera nadgarstek, narażając się na syndrom cieśni nadgarstka.

Należy pamiętać, aby mysz była na tyle duża, by można było położyć na niej całą dłoń. Zapewnia to lepsze ułożenie ręki (zawsze w osi przedramienia) i zapobiega bezpośredniemu opieraniu nadgarstka o blat.

Wszystkie palce powinny swobodnie opierać się na myszy. Mechanizm przycisków myszy powinien to umożliwiać (nie być zbyt czuły). Dłoń nie powinna leżeć na myszce w płaszczyźnie równoległej do blatu biurka – jest to położenie nienaturalne, powodujące skręcenie kości przedramienia.

Mysz powinna być ułożona tak, by nie było konieczności odwodzenia ramienia (łokieć należy trzymać możliwie blisko tułowia). Zazwyczaj przeszkadza w tym część numeryczna klawiatury. Większość osób nie używa części numerycznej – rozwiązaniem dla nich jest zastosowanie klawiatury kompaktowej. Pozostali mogą używać specjalnej myszy leworęcznej (przystosowanie się do pracy z taką myszą jest dość proste).

Ruchy myszą powinny być wykonywane w taki sposób, by oś obrotu przechodziła przez łokieć, a nie przez nadgarstek. Dobrze jest oprzeć łokieć na prawidłowo wyregulowanym podłokietniku fotela.

 

Przerwy w pracy

Ostatnim, choć nie mniej ważnym czynnikiem wpływającym na komfort pracy jest robienie przerw w pracy siedzącej.

Z ankiety wynika, że 54% ankietowanych pracuje w pozycji siedzącej od 6 do 8 godzin, a 46% od 4 do 5 godzin – to dosyć dużo, jednak większość (56%) robi przerwy od tej pozycji co 1 godzinę – czyli prawidłowo.

Pracując przy komputerze należy pamiętać o konieczności korzystania z przerw w pracy – co najmniej 5 minut po każdej godzinie siedzenia za biurkiem.

Jak dobrze wykorzystać taką przerwę?

• Wstać od biurka
• Podejść do okna i przenieść wzrok w dal
• Przewietrzyć pokój
• Wykonać proste ćwiczenia rozluźniające i odciążające układ mięśniowo-szkieletowy

W celu zwiększenia efektywności i zmniejszenia zmęczenia należy łączyć prace wykonywane przy komputerze z innymi zadaniami.

 

Podsumowanie

Analizując wyniki ankiet musimy pamiętać, że były one przeprowadzone w wybranych firmach komputerowych. Są one znacznie lepiej wyposażone w sprzęt komputerowy, zwłaszcza dobre monitory. Tylko sporadycznie pracuje się na samych laptopach, bez podłączenia do monitora.

Znacznie gorzej prezentuje się natomiast pozostałe wyposażenie stanowiska pracy. Brakuje dobrych biurek z regulacją wysokości blatu czy wygodnych foteli z właściwie wyregulowanym mechanizmem synchronicznym.

Wydawało się nam, że środowisko firm IT ma odpowiednią wiedzę, jak powinno wyglądać prawidłowe stanowisko pracy z komputerem. Niestety wiele niezdecydowanych odpowiedzi wskazuje, że ankietowanym brakuje podstawowej wiedzy, jak poprawić sobie nawet prostymi, bezkosztowymi metodami komfort swojego miejsca pracy.

Rozpatrując powyższe wyniki badań pod względem podanych wskazówek i zaleceń należałoby wziąć pod uwagę trzy aspekty:

1. Poprawę komfortu pracy przy stanowisku komputerowym dający większą satysfakcję oraz zmniejszający zmęczenie po wielogodzinnej pracy;
2. Zapobieganie poważnym problemom zdrowotnym;
3. Wzrost wydajności pracy.

 

Punkt pierwszy jest na pewno istotny dla pracodawcy z branży IT, biorąc pod uwagę ogromny deficyt specjalistów IT na rynku pracy. Niektóre firmy dostrzegły już to znacznie wcześniej przed naszymi badaniami, zatrudniając np. specjalistów od ergonomii do projektowania stanowiska dla każdego indywidualnego pracownika. Inne skorzystały z naszych opracowań wyników audytu.

Punkt drugi jest dostrzegany za późno, kiedy bolesne zmiany w kręgosłupie wymagają kosztownych i czasochłonnych terapii.

Punkt trzeci jest bardzo istotny od strony sfinansowania potrzebnej inwestycji. Trzeba jednak pamiętać, że na wzrost wydajności pracy wpływa jeszcze wiele innych czynników. Jeżeli będą one spełnione i pracownicy z zapałem rzucą się w wir pracy, to wzrost komfortu zmniejszający zmęczenie może poprawić ich wydajność o ponad 10%, a praca przestanie być uciążliwym obowiązkiem.